Azeri ve Azerice mi Yoksa Türk ve Türkçe mi?

[ulduzéver]

Esenlikler.

Bu başlığı Azeri ve Azerice sözcüklerinin bir yanlış olarak kullanılmakta olduğu için açtım.

Önce Azeri'nin ne olduğunu bildirmek istiyorum.
islamın ilk dönemlerinde arapça yazılan öteksel (tarihi) bétiklerde Azerbaycan'ın dili Azeri (آذری) diye yazılmış, sonralar ise araplar ve farslar bu sözcüğü Türk sözcüğüyle birlikte Kaçar hânédânının yıkılmasına dek Azerbaycanlılar için kullanmışlar. Yani Azeri demek Türk ve Türkçe demek idi.
Ama geçen yüzyılda iranda Pehlevi hânédânı ortaya çıktıkta "Türk kırma" planı Pehlevilerin eliyle ve batılı Türkkırıcılar desteğiyle yapılarak Azerbaycan'ın öteğine de el kaldırıldı. Türk kırma planının en önemli dalı ise Türkçeyi yabancı ve sonradan Azerbaycana getirilip halka yüklenmiş bir dil olarak göstermek idi. Türkçeyi yasaklamak, Türkçe bétikleri halkın gözü önünde yandırmak ve Türkçe bétik taşımayı suç sayarak suçlu saydıklarını cezalandırmak da Pehlevilerin Türk kırma çabalarından örñek getirilebilir.
Bunlardan öte Pehlevi döneminde meydana çıkan Ahmet Kesrevi adlı bir ötekçinin Türke karşı çabaları Azeri sözcüğüyle ortaya çıktı. Kesrevi, öteksel bétiklerde yazılan Azeri sözcüğünü Türk ve Türkçe değil de irani dillerin (veya farsçanın) bir kolu sayarak saçma sapan ve yalnızca işteş ve eldeşlerinin kabul edeceği belgelerle ve Azerbaycanın bir-iki köyünde 300-400 nüfusun konuştuğu farsımsı Tati ve Taléşi yarımdillerini özyaptığı dilin kardeşleri sayarak kanıtlamaya durdu.

O zamandan beri iranda Azeri sözcüğü Türk ve Türkçe anlamında değil tam olarak fars ve farsça demektir.

Şimdi kimliğini bilen Güney Azerbaycanlılara Azeri denildiğinde üzülüp öfkelenerek "mən Türkəm azəri dədəndir" diyerek yanıtlıyorlar. Niyekim hiçbir Türk başka milletlerden olmak istemiyor, kendi kimliğini ve dilini korumak istiyor. Başka bir deyimle;

Biz Türk kalmak ve Türk yaşamak istiyoruz.

Bu açıklamaları, Türkiyede Azeri ve Azerice sözcükleri bilinmeden Azerbaycanlılar için kullanılmakta olduğu için, artık kullanılmasın diye yazdım. Başkaları beni ne adlandırıyorsa varsın adlandırsın, ancak Türk bana Türk desin.


Bu arada Türk-Türkçe denildiğinde Türkiyede Azerbaycanlı Türk-Türkçe diye kavranmadığı için AzTürk (Azerbaycanlı Türk) ve AzTürkçe (Azerbaycanlı Türkçe) sözcükleri kullanılırsa sevindirici olur.

Sağlıcakla kalın.

[Oktay D.]

Bu başlığı açtığıñız için kutlarım ve teşekkür éderim.

Ben kişiler için Azerbaycan Türkü, Azerbaycanlı diyorum. Dil için de Azerbaycan Türkçesi, Azerbaycan dili veya azrak olarak Azerbaycanca diyorum. Benim gözümde Azerbaycan bir coğrafyanıñ adıdır, tıpkı Türkiye veya Anadolu démek gibi.

Nasıl ki Türkiye'dekileriñ/Anadolu'dakileriñ koñuştuğu Batı Oğuz diliniñ lehçesine Türkiye Türkçesi veya Anadolu Türkçesi diyorsam, Azerbaycan coğrafyasındakileriñ koñuştuğu Batı Oğuz diliniñ diğer lehçesine ise Azerbaycan Türkçesi diyorum. Aslında sırasıyla Anadolu Oğuzcası ve Azerbaycan Oğuzcası da dénilebilirdi ancak biraz alışılmışıñ dışında kalırdı.

Benim açımdan, bilimsel vérileri de hesaba kattığımızda, özünde Azerbaycan ile Anadolu Türkçeleri, Batı Oğuz diliniñ iki lehçesidir (üçüncüsü ise Gagauzlarıñ koñuştuğudur). Bu nedenle bu diliñ tümünden değil de yalñızca bir lehçesinden söz étmek istediğim zaman yalñızca coğrafî adını anarak bélirtebilirim. Tıpkı ağızlardan söz éderken Karadeñiz ağzı veya Trakya ağzı veya Mersin ağzı diye tümüyle coğrafî bir adı kullanmam gibi... Bütünden söz édeceksem zaten hepsi Türkçe ve Türk.

Öte yandan Azeri sözcüğü, ulduzéver'iñ söz éttiği üzere, Azerbaycan'da Farslarla Türkler arasında oluşan siyâsî bir çatışmanıñ ürünü olarak ortaya çıkan bir kavramdır. Buna öyle bakmak, her ne kadar biz Türkiye Türkleriniñ yaşamadığı bilmediği bir olay olsa da, yiñe bizim tarihimiz açısından çok öñemlidir. Bunu bilmememiz veya yok saymamız, aile içinde kardeşimiziñ başına gelen kötü bir olayı bilmemek veya yok saymak gibi bir duruma denk gelir. Kardeşiñiziñ yaşadığı bir olaya nasıl ki duyarlı davranıyorsak Türkiye'dekileriñ eñ yakın kardeşi olan Azerbaycanlılara da beñzer bir duyarlılıkla yaklaşmamız gérekir diye düşünüyorum.

İşiñ ilginz yanı, Türkiye her zaman Azerbaycan'daki gelişmelere yabancı kalmışken Azerbaycan'dakiler Türkiye'deki gelişmeleri çok yakından takip étmişlerdir. Dahası, onlar bizi añlarken biz onları añlamıyoruz. Bu özünde bizim ayıbımızdır. Türklük, Türkçe vb koñularla ilgilenen Türkiyeli Türkleriñ bu koñuyu Türkiye'de yaymaları ve kardeşlerinden kendi toplumunu haberdar étmesi, bunu bir görev olarak édinmesi gérekir bence.

[kuluduk]

Azeri ve Azerice adlandırmalarının ortadan kalkması Azerbaycan'ın isminin değiştirilmesi ile mümkün olabilir. Yoksa kullanımdan kalkması çok zor görünüyor.