Dok sözcüğü

[datadeveb]

İskenderun, Hatay bölgesinde birkaç gün bulundum. Küçüklüğünden beri orada yaşayan torun sahibi bir amcamızla gezdik vs. Birara bir işletmeye girdik. İşletmeciyle görüştükten sonra işletmeci hakkında bazı şeyler dedi. Ben kendisini dinlerken "Bu adam çok dok konuşuyor." dedi... Dok sözcüğünü duyunca ilk başta anlamadım ama olayın içinde olduğum için çıkarım yaptım. Sonra kendisine sordum. İşte dokunuyor adamın söyledikleri insana vs dedi. O tür konuşmalara dok konuşma diyoruz dedi.

"dok" sözlüklere ekleyelim lütfen.

[TürkçeSözlük78]

Kırıcı konuşmak yerine dok konuşmak güzelmiş aslında. Bu dokunmak eyleminin kökü "dok" olmasın?

[datadeveb]

Kırıcı konuşmak yerine dok konuşmak güzelmiş aslında. Bu dokunmak eyleminin kökü "dok" olmasın?

Evet, dokunmak, dokunaklı vs. Ancak hem olumlu hem de olumsuz anlamda kullanılabiliyor. Burada etki kişideki bir duyguyu doruğa doğru yükselttiği için dok diyorlar. Andığım yörelerde yaşayan insanlara sorup iyice öğrenmek lazım.

[Oktay D.]

dokun- eyleminiñ kökü dok yansıma bir sestir, Eski Türkçe tok sözcüğüdür (doymuş añlamındaki tok déğil). Vuruş sesini ifade eder çünkü doku- veya dokun- sözcüğü özellikle vurularak yapılan işlemler içindir, örneğin halı dokumak, halınıñ sicimlerine vurarak yapılır. Aynı kökten tokuş- "çarpışmak", Eski Türkçe tokmuk > tokmak "vurmak veya çırpmak için kullanılan araç" ve toka "kemer tokası, el sıkışma" türemiştir. toka yapmak "el sıkışmak" veya (parayı, içkiyi, vs) toka étmek sözlerinde de özünde çarpıştırmak sezgisi yatar.

Bazı sözcüklerde t ile bazılarında d ile olmasınıñ nedeni, o türeviñ içindeki başka sert sessizlerdir. Yani eğer sert sessiz baskınsa t ile yoksa d ile söylenmiştir (bkz. gérileyici ünsüz beñzeşmesi). Bu yüzden dok dégil de tok olması daha uyumlu olacaktır.

[datadeveb]

Belki dediğiniz gibidir ama o yörede "dok" diyorlar. TDK'da dok anlamını ingilizce sözcükten alacağına bu yöreden alsın. Öngörürsünüz ki oraları gemiciliğin kucaklarından biri. Bence bir yetkili bu sözcüğü araştırmak için oralarda biraz gezsin.

[Oktay D.]

Yöntem olarak yörelerden aldığımız sözcükleri resmî ağzıñ ses özelliklerine uyarlıyoruz. Yoksa tutarlı bir dil oluşturamayız çünkü ağızdan ağıza ses özellikleri aşırı değişebiliyor. Bir yandan toka dérken öteki yandan dok démek doğru olmaz. Tıpkı bir yandan taş dérken diğer yandan daşlık "kuşlarıñ öğütücü organı" démek gibi olur, oysa onu taşlık olarak uyarladık.

Böyle yapmasaydık/yapmazsak dilimiz İngilizcedeki gibi bir taraftan daha eski olan Latince biçimlerle bir yandan daha yéni olan Fransızca biçimlerle dolup taşardı ve "yozlaşmış" veya "istisnalı" veya "tutarsız" sıfatlarını alırdı. İtalyanca örneğin Latinceden aldığı sözcükleri çağdaş İtalyanca ses özelliklerine göre uyarlıyor, yéñi türetilen bilimsel terimleriñ çoğu İngilizcede Latince biçimiyle dururken İtalyanlar aynılarını Latince değil kendi biçimleriyle kullanıyorlar.

[datadeveb]

Az önce el çırpmak ile duvara vurmak arasında ses denemesi yaptım. Birinden "tok" birinden de "dok" sesi çıktı. Bence bu sözcüklerin ikisi de benzer alanlarda ufak ayrımları olan sözcükler olarak ele alınabilir. Neyse ben bilgiyi verdim. Gerisi beyliklerin.

[Oktay D.]

Tüm nesneler elbette farklı sesler çıkaracak ve insan gırtlağı ve ağzı bunlarıñ, bırakıñ tümünü, yarısını bile taklit édemez. Kaldı ki bir diliñ sesleriniñ karşılayabileceği sesler devede kulak kalır. O yüzden biz duyduğumuz sesleri belli sınıflara ayırırız ve öyle yansıma biçimine getiririz.

Ne su şır diye akar ne gök gür diye gürler ne de köpekler hav diye havlar, ancak biz bunları kaba bir yaklaşıklıkla ele alırız. Her dil de farklı ele alır. Eñ ünlüsü köpek havlamasıdır: İngilizcede köpekler bark bark diye havlarken İtalycanda bau bau diye Japoncada wan wan diye havlar. Oysa köpek bunlardan hiçbiri şeklinde havlamaz, yanına bile yaklaşmaz.

Daha da ilginci, ışık yansımasına bile sözcük var: par par parlamak. Işığıñ sesi bile yokken par néreden gelmiş olabilir? İşte bunlar hep kaba yaklaşıklıklar. Tüm diller böyledir.

Démek ki bizim dilimizde dokunuş/vuruş sesi de tok diyeymiş, bazı ağızlarda dok olmuş.

[datadeveb]

Bu durumda bir başka konuda tartışılan kod sözcüğü ile söz sözcüğü birbirine eşit çıkıyor. Gerçekten... Düşünce devrimi yaşıyorum sanırım. Söz = kod...

[Oktay D.]

Evet, kodlar bir bakıma programlamanıñ sözleri veya ifadeleri gibi düşünülebilir (sözcük déğil). Ancak bu durumda paragraflar uzunluğunda sözler söz koñusu olabilir dikkat étmek gérek. Yine de o koñuyu o başlıkta sürdürelim.

This post was deleted by datadeveb on 23 Ağu 2018, 03:22.