Fıçı

~ OYun boûttis/boútzi βούττις fıçı, varil, gemi hacim birimi = OLat butta/buttis fıçı, metal halkaları olan büyük küp

Tarihçe (En eski kaynak)

fuçī "fıçı, gemi hacim birimi (tonun sekizde biri)" [ Kahane & Tietze, The Lingua Franca in the Levant (1500) : bin beşyüz fuçı alır ulu gemilerden ]

fuçī "fıçı" [ Filippo Argenti, Regola del Parlare Turco (1533) ]


Kelime Kökeni

Orta Yunanca boûttis veya boútzi βούττις "fıçı, varil, gemi hacim birimi" sözcüğünden alıntıdır. Yunanca sözcük Geç Latince butta veya buttis "fıçı, metal halkaları olan büyük küp" sözcüğü ile eş kökenlidir.


Ek Açıklamalar

Butta/ buttis/ butticus/ boutza şeklinde yazılan geç-Latince sözcük 11. yy'da kayda geçmiş ve Papias'ın sözlüğünde "Yunanca" olduğu belirtilmiştir. DuCange Lat I.795. /tt/ > /tz/ evrimi Yunancada ve Güney İtalya lehçelerinde standarttır. Vutsi > fuçi biçimi Türkçeye Yunancadan veya İtalyan gemici ağızlarından alınmış olmalıdır. LinguaFr 496-498. || Fransızca bouteille, İngilizce bottle (fıçıcık > şişe) sözcükleri Latince buttis > buttella (fıçıcık) biçiminden türetilmiştir.






Varil

~ Ven baríl [İt barile] sıvılar için küçük fıçı << OLat barriclus [küç.] a.a. < OLat *barrica fıçı → barikat


Tarihçe (En eski kaynak)

varel [ Filippo Argenti, Regola del Parlare Turco (1533) ]
varel/varela [ Seydi Ali Reis, Mirat-ül Memalik (1557) ]


Kelime Kökeni

Venedikçe baríl "sıvılar için küçük fıçı" sözcüğünden alıntıdır. Venedikçe sözcük Geç Latince aynı anlama gelen barriclus sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Geç Latince yazılı örneği bulunmayan *barrica "fıçı" sözcüğünün küçültme halisidir.


Ek Açıklamalar

Türkçede eskiden kullanılan varela biçimi standart İtalyancadan alınmıştır. İngilizce barrel (aynı anlamda) bir Latin dilinden alınmıştır.






Barikat

~ Fr barricade Paris'te 1588 ihtilali esnasında asilerin büyük fıçıları toprak ve taş doldurarak yaptığı mevzilere verilen ad, her çeşit derme çatma korunak < Fr barrique fıçı, varil << OLat *barrica a.a. ~ ?


Tarihçe (En eski kaynak)

barikad [ Sahak Paşa Abro, Avrupa'da Meşhûr Ministroların Tercüme-i Hâlleri (1855) ]


Kelime Kökeni

Fransızca barricade "Paris'te 1588 ihtilali esnasında asilerin büyük fıçıları toprak ve taş doldurarak yaptığı mevzilere verilen ad, her çeşit derme çatma korunak" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Fransızca barrique "fıçı, varil" sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcük Geç Latince aynı anlama gelen yazılı örneği bulunmayan *barrica sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcüğün kökeni belirsizdir.

Engel

<? TTü en gel- أنگل yoluna çıkmak, mani olmak → en2, gel-

Tarihçe (En eski kaynak)

engel "rakip, hasım, mania" [ Meninski, Thesaurus (1680) : gül çengelsiz, muhabbet engelsiz olmaz ]
engelli "manialı koşu" [ m (1950) : Doğan Acarbay 400 metre engellide 54-6 ile ikinci oldu ]
engelli "sakatlığı olan" [ m (1982) : işitme engelli çocukların yetiştirilmesinde en geçerli ve yararlı yöntemlerden biri ]


Kelime Kökeni

Türkiye Türkçesinde en gel- أنگل "yoluna çıkmak, mani olmak" sözcüğünden türetilmiş olabilir; ancak bu kesin değildir.


Ek Açıklamalar

Farsça engel (düğme, ilik) sözcüğüyle ilişkilendirilemez. Türkçe en sözcüğünün buradaki anlamı Arapça ˁarḍ (1. yatay olma, 2. yolunu kesme, önüne çıkma) ile paraleldir.

çelek? boçka güzelmiş bütünleşme içinde güzel bir adım olur

tosalga tosuk nedir ? engel güzel bir sözcük değil mi ?

görünüm olarak öyle duruyor ama bohçayı çağrıştırmıştı bana rusçada bol miktarda tatar kaynaklı türkçe sözcük olduğuyla ilgili bi yazı okumuştum kaynak var mı? göremedim ben

yatık (I)
1. Ağaç testi.
Dişli *Bolvadin, *Emirdağ -Afyon
*Eğridir ve köyleri, Sücüllü *Yalvaç, Başköy, İlegöp *Uluborlu, Uluğbey *Senirkent -Isparta
Honaz, Tufluca -Denizli
Kocabergos *Erdek, *Dursunbey -Balıkesir
*Gelibolu, Fili, Okçular *Biga, Kale *Kepez -Çanakkale
Çeltikçi *Orhangazi, *Mustafa Kemal Paşa -Bursa
Kurşunlu, *Gölpazarı, Pazarcık *Bozüyük -Bilecik
*Adapazarı -Kocaeli
*Gerede -Bolu
*Cide -Kastamonu
*Ayancık -Sinop
Karasınir, Dereköy, Kolukısa *Kadınhanı, -Konya
-Antalya
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü


yatık (I)
2. Çamdan yapılmış su fıçısı.
Göbel -Balıkesir
Holanda *Sivrihisar, İsmetpaşa -Eskişehir
Soğancık *Kartal, -İstanbul
Papasköy -Samsun
Ağrakos *Suşehri -Sivas
Osmaniye *Ilgın -Konya
Ceylân, *Lüleburgaz -Kırklareli
Kızılpınar,. Germeyan *Çorlu -Tekirdağ
Kırım Türkleri, Rumeli Türkleri
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü


yatık (I)
3. Ağaçtan yapılmış süt, pekmez fıçısı.
Mangırlar -Bolu
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü


yatık (I)
4. Tahtadan oyularak yapılmış matara.
*Alaşehir -Manisa
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü