Sinüs, kosinüs, kotanjant, tanjant, sekant, kosekant

[TürkçeSözlük78]

Birbirlerinden neredeyse ayrılmaz olduklarından dolayı bir başlık altında açıyorum. Sizce hepsini nasıl Türkçeleştirebiliriz?

[Gökkurt]

Tanjant (tangent,tango da aynı kökten olsa gerek) teğet demek.
Kotanjang, cotangent.

[TürkçeSözlük78]

Teğet yanlış bir türetim olduğundan Bu sözcük aslında değme veya değit olmalıdır. Eski Türkçe teg- eylemi günümüzde değmek olarak yaşamaktadır. Baştaki T sözcüğünün Eski Türkçeye göre okunuşu büsbütün keyfîdir. Atatürk'ün geometri adlı betiğinde bu terim değme olarak geçer. tanjant yerine değme diyebiliriz. Belki değit deyip öbür sözcükleri de Türkçeleştirirken -(X)t ekini kullanırız.

[TürkçeSözlük78]

öñeri Kayıt

Kosinüs

öñeri Bakıt

Sinüs

öñeri Değit

Tanjant

öñeri Büdeğit

Kotanjant

Cotangent = complement tangent = bütünleyici değit = büdeğit
Bakıt dememin nedeni bende sinüsün doğrudan karşı kenarı çağrıştırması, karşı kenara bakmasıdır.
Kayıt sözcüğü ise komşu kenara bakıyor yâni işlemi karşı yerine komşuya kaydırıyor.

Biraz kişisel türetimler yaptım, elimden gelen buydu. Eleştirilerinize açığım. Büdeğit sözcüğüne uydurma diyecekler çıkar belki.

Ek olarak:

öñeri Kşt - karşıt

Ark - arc - anti

öñeri Karşıt kayıt

Ark kosinüs

öñeri Karşıt bakıt

Ark sinüs

öñeri Karşıt değit

Ark tanjant

öñeri Karşıt büdeğit

Ark kotanjant

öñeri kşt kyt

arc cos

öñeri kşt bkt

arc sin

öñeri kşt dğt

arc tan

öñeri kşt bğt

arc cot

Ek tümceler:
Dğt90, dğt180 ve dğt270 tanımsızdır.
Bkt45 ile kyt45 birbirine eşittir.

Dipçe: Başlığın adı "Trigonometrik terimlerin Türkçeleri" diye değiştirilirse sevinirim. Başlığa sığmamış sözcükler var. Bunların ayrı ayrı yerlerde tartışılması tabii ki de düşünülemez.

[ataer]

tanjant - teğenek
cotanjant - tümteğenek
sinüs - göğüsçük
cosinüs - tümgöğüsçük
secant - kesenek
cosecant - tümkesenek


sinüs kelime kökeni yanlışlıklarla bugüne gelmiş. üçgende açının karşısında duran açıyı göğüsleyen karşı kenara göğüs anlamını yükleyerek adlandırabiliriz. tümleyen anlamında tüm kelimesi ile birleştirerek diğer kelimeleri de türetebiliriz.