Öy Kavramları / Gün Adları / Ay Adları

[ulduzéver]

Hafta karşılığı "yedigün" güzel. İran türkçesinde dilciler hafta günleri için böyle diyorlar:
Şenbeden cumaya dek:
Yelgünü
Sütgünü
Duzgünü (tuzgünü)
Ortagün (işte hafta ortası)
Odgünü (çarşamba debleri için)
Aynagünü (bu ise güzgügünü olmalı)
Él/ilgünü (konukluk için).

[ulduzéver]

"Bahar" karşılığı iran türkçesinde "yaz" ve TT yaz karşılığı "yay" şekline kullanılmakta, zaten her iki sözcük de işte bir sözcüktendir ancak kullanım bakımından değişik.
"bahar" için "ilkyaz" güzel olur ya da başka karşılık istersek "yenidirim" (dirim : canlanma, yaşam) sözcüğü için görüşünüzü gözlüyorum.
Bu bir ciddi mesele olduğu için hassaslık göstermeliyiz.
Ay adlarını her ayın durumuna ve suhavasına ve onda yapılan işlere ve... göre yapmak güzel, ve şimdikim biz bu işe düşmüşüz bütün ayların adını kendi isteğimiz gibi yapabiliriz. Mesela "mayıs" ayının latincede "büyük" anlamına geldiği bizi ilgilendirmez kim, çevirisini kullanmak istiyoruz o zaten latin kültüründen ötürü meydana gelmiş. Başkaları da işte böyle.
Biz kendi medeniyetimizin denizinden balıkl tutmalıyız.

Ocak: Bilenlerden istiyorum bu adın nerden menşe'lenmiş olduğunu buyursunlar. Değiştirmeli olursak da bu ayın zamanıyla ilgili "Kar" gibi veya münasibetiyle ilgili "görgörüş" gibi sözcüklerden yararlanmanın yeğleneceğini düşünürüm.
Gücük/Bodur: kışın ikinci ayıyla bu adların ilgisi nedir?
"Şakta" ve "Kırağı" gibi sözcükler ilgili değil mi? Ben bunu yeğrek görüyorum lütfen bu konuda yakşı bir sonuca ermek için yardımlaşalım.
Yelin: Koyunların ve benzer hayvanların kışın son sürelerinde yelinlenmesinden ötürü bu sözcük yakşı ancak daha yakşısı da bulunabilir, "kışçıkış/kışçıkım" veya "ağaç/ağaçekme" gibi sözcükler yılın hanki zamanı olduğunu dakik söyler. Bence işteşlikle bundan daha ilgili ve yakşısını da bulabiliriz.
Açaray: bu da güzel ancak nisan ayı zaten yağmurla tanınmış ve "yağın"/"yağış" gibi sözcükler daha anlamyetirici olacak. Bir de bu ay baharın ilk ayı olduğu için "yeni" diyebiliriz ve hatta "yenidirim" sözcüğünü "bahar" karşılığı olarak kullanacak olmazsak burda kullanabiliriz.
Gülay: "gül" farsça kökenli, "çiçek" bence yakşı, önerdiğim başka ayların adıyla da uygun,
Bozaran: ilgisini anlayamıyorum. "Yeşil" veya "yeşergin" nite? Bu ayda bitkiler ve otlar son derece yeşerir ve "yeşergin" ise "çok yeşermiş" anlamında yakşı olur.
Biçim: Bunu "biçin" dersek daha yakşı, niyekim, ekinciler çoğu "biçin" derler ve "iş ve sanat adı yapan +İN eki" de ilgili.
Derim: bunu reddetmeliyiz niçinkim dermek bu ayda değil daha çok sonrakilerdededir. "Dövün" sözcüğü yakşı (ve zaten halk ağzında da kullanılmakta), niçinkim biçinden yaklaşık bir ay veya daha az sonra dövmek işi yapılır.
Verim: Bunu da asla anlayamadım. Dediğim gibi, meyveleri dermek daha çok bu ayda ve sonrakinde yapılır.önceki İki sözcüğün taklidiyle "Derin" dersek "derin"in sıfat olarak başka bir anlam taşıdığı için karışıklık yaratılır, öyleyse "Derim" yakşırak.
Ekim: buna bir sözüm yok. Güzel ve ilgili
Kesim: neyi kesmek? Kullanıcı sapacak. Baharın üçüncü ayı "yeşergin" sözcüğünün taklidiyle küzün ikinci ayına "solgun" adı güzel olacak. Niyekim bu ayda bitkiler ve yapraklar son derece solur.
Aralık: resmi yılın son ayı aralık? "Soğuk" yakşı ancak "Donar" daha yakşı ve ilgili.
"Yeşergin" ve "Solgun" adlarının taklidiyle "Dongun" da demek olur.
Görüşleşelim.

[Oktay D.]

Eski Türkçe yāz "ilkyaz" ile yāy "yaz" sözcükleri zaten bir tek Batı Anadolu Türkçesinde kaymış durumda. Dİğer tüm Türkçelerde ise bu şekilde kullanılıyor. Batı Anadolu Türkçesinde bu kaymanıñ oluşmasınıñ nedeni Akdeñiz iklimi gibi görünüyor. Ancak hâlen türemiş sözcüklerde añlam korunmuş: yāylag "yazın gidilen yer" > yayla "yazın gidilen yüksekçe yer". Öte yandan kıyılardaki yazın gidilen yerlere bu kez yazlık demeye başlamışız.

[ulduzéver]

Öyleyse türkiye türkçesinde "yaz"ın "yay" yerine kullanımı beni yanıltmış, öte yandan uygur türkçesinde de işte böyle bir nesneye yoluktuğum bu fikri aklıma getirmiş kim "yay" işte "yaz"dır.
Kur'an-i kerimin uygurca çevirisinde, -kureyş- suresindeki "kış ilen yaz (yay)" sözcükleri "kış-yay" değil "kış-yaz" yazılmış
Eski türkçede "yâ-" (yayılmak, açmak) adlı bir éylem olmalı (sanımca). Bu éylemden "yaz"ın türediği varsayılmakta. Sn. Oktay hocam, sizce "Yay" da işte o éylemden mi türemiş olmalı?

[Gökçe]

Esen olsun tüm soydaşlarıma

Ben de her ayın özelliklerine göre bir ay adları türettim. Bana kalırsa, oldukça güzel oldu. Lütfen yorumlarınızı esirgemeyin ve bu ay adlarının kullanılabilirliği konusunu tartışalım.

--> Ocak – Kuzay

(Kuz, az güneş alan demek. Kuzey de zaten bize soğuk olan yönü bildiriyor. o nedenle Kuzay da bize soğuk güneş almayan ay anlamında kullanabiliriz.)

---> Şubat – Buzay

(Bütün yerlerin Buz tuttuğu ay olarak usumuzda kalabilir.)

---> Mart – Doğay

(Doğanın uyandığı ay olarak usumuzda kalabilir)

---> Nisan – Çakıray

(Gökyüzünün bulutsuz, masmavi olduğu ay olarak aklımızda kalabilir)

Mayıs – Alacay

(Alaca rengarenk demek, doğanın en renkli olduğu ay zaten mayıstır. Doğa tamami ile uyanmış tüm renkleri ile karşımızdadır )


--> Haziran – Işıkay

(Güneşli ay, ışığı bol ay)

--> Temmuz – Altınay

(Güneş'in altın sarısı olduğu ay)

---> Ağustos – Oday

(Od ateş demek, Ağustos çok sıcak olduğu için, sıcak ay ateş ay anlamında)

--> Eylül – Yağmuray

(Yağmurların başladığı, güzün geldiği ay)

--> Ekim – Toprakay

(Ekim ekmekten tarımdan gekdiği için, toprak işinin ayı olduğu kanaatine vardım)

--> Kasım – Konuray

(Kongur, Konur kahverengi demek, Kasım da en kahverenginin bol olduğu ay)

--> Aralık – Karay

(Karın yağmaya başladığı ay)

---------

Baştan sayacak olursak:

Kuzay
Buzay
Doğay
Çakıray
Alacay
Işıkay
Altınay
Oday
Yağmuray
Toprakay
Konuray
Karay

[Oktay D.]

Öyleyse türkiye türkçesinde "yaz"ın "yay" yerine kullanımı beni yanıltmış, öte yandan uygur türkçesinde de işte böyle bir nesneye yoluktuğum bu fikri aklıma getirmiş kim "yay" işte "yaz"dır.
Kur'an-i kerimin uygurca çevirisinde, -kureyş- suresindeki "kış ilen yaz (yay)" sözcükleri "kış-yay" değil "kış-yaz" yazılmış
Eski türkçede "yâ-" (yayılmak, açmak) adlı bir éylem olmalı (sanımca). Bu éylemden "yaz"ın türediği varsayılmakta. Sn. Oktay hocam, sizce "Yay" da işte o éylemden mi türemiş olmalı?

Burada iki köken ilişkisi ortaya atılmış oluyor:
1) Eski Türkçe *yā- "yaymak" ile Eski Türkçe yāz "ilkyaz"
2) Eski Türkçe *yā- "yaymak" ile Eski Türkçe yāy "yaz"
Her ikisi de doğru ise elbette yāz ile yāy sözcükleri de ister istemez köktaş olur ve üçüncü ilişki de olmak zorunda olur. Ancak tersi doğru değil, *yā- sözcüğü diğer ikisiyle köktaş değilse bile onlar köktaş olabilir.

İlkiyle başlayayım, ikincisini daha soñra yazarım: Eski Türkçe yāz “ilkyaz” ile *yā- “açmak” sözcükleri köken olarak ilgili görünmüyor çünkü:

Öncelikle, Eski Türkçe yāz “ilkyaz” sözcüğü, Ana Türkçede *nyār sözcüğünden gelir. Nitekim Oğurcadan Macarcaya bu sözcük nyār “ilkyaz” olarak kayıtlara geçmiştir. Zaten Ana Türkçedeki söz başında bulunan *ny- sesleri kurallı olarak Eski Türkçede y- olmuştur (nē soru adılı dışında).

Öte yandan Klasik Moğolcada nirai “yeñi doğan” sözcüğü de bu sözcükle birleştirilmektedir. Büyük olasılıkla Ana Türk-Moğol dilinde **nyāri sözcüğü, Ana Türkçede *nyār diye vurgusuz soñ hecesini yitirirken Ana Moğolcada uzun a ile r göçüşme yaşamış ve **niari > *nirai olmuş görünüyor.

Añlam olarak bakarsak, “ilkyaz, bahar” añlamınıñ “yeñi doğan” añlamıyla uyumlu olduğu su götürmezdir. Nitekim Orta Doğu’dan Orta Asya’ya ve oradan Uzak Doğu’ya ve hatta Güney Asya’ya kadar tüm uluslar ve kabileler “bahar” için “yeñiden doğuş” gibi adlar takmışlardır. Örneğin Farsça nevroz sözcüğü “yeñi gün, yeñi gündoğumu” demektir. Zaten Orta Asya Türkçelerinde geñellikle yeñigün ile anılır.

Zaten *yā- sözcüğüne baktığımızda, yād- "yaymak" dışında pek bir sözcük ağacı oluşmuyor ve bu sözcüğüñ *ny- sesinden gelmediği Moğolcada cad- "serbest bırakmak" sözcüğüne denktaş olmasından añlaşılıyor.

Kısacası Eski Türkçe yāz sözcüğü, Eski Türkçe *yā- “açmak, yaymak” sözcüğüyle ilgili görünmüyor.

[bensay]

ben yalnızca iki ay için ad önerisinde bulunacağım, haziran ile eylül. biri yaza geçiş/dönüşme ayı, öbürü güze, bu bağlam ile kapsamda "yazaran ay = haziran ayı, güzeren ay = eylül ayı".

[hskizilcik]

GÜN ADLARI

Hafta (Farsça) - Türkçesi: Yedice
Farsça yedi 'heft' dir (veya hefte). Yedi günlük zaman dilimi de 'hafta' adını buradan alınmıştır.
Azerbaycan Türkçesinde hafta ile birlikte yeddice denmektedir. Azerbaycan'da yedi yerine yeddi dendiği düşünülürse, biz de YEDİCE diyebiliriz.
Gün adlarını inceleyelim:

Pazartesi (Farsça+Türkçe) - Türkçesi: Başgün
Farsça bazar sözcüğüne, Türkçe ertesi ekinin gelmesiyle oluşmuştur. Yemekyerinden sonraki gün anlamına gelir.
İngilizcede Pazartesi günü "Monday" biçimindedir. Bu sözcük, "Moon Day" yani "Ay günü" demektir.
Eski Bulgarcada, Karayim, Karaçay-Balkar ve Kuman ve Türkmen dillerinde Pazartesi yerine BAŞGÜN denmektedir. Anlamı, "yedicenin ilk günü" biçimindedir.

Salı (İbranice, Arapça) - Türkçesi: Tozgün
İbranice ve Arapça üçüncü anlamındakki sülüs sözcüğünden gelmektedir.
İngilizcede Salı günü "Tuesday" biçimindedir. Bu sözcük, "Tiw's Day" yani "Mars'ın günü" (Roma Savaş Tanrısı) demektir.
Azerbaycan Türkleri, Salı yerine, TOZGÜN demektedir. Anlamı, "temizlik ve süslenme günü" biçimindedir.

Çarşamba (Farsça) - Türkçesi: Odgün
Farsça çahar: dört ve şanba: gün sözcüklerinin birleşmesinden oluşur. Dördüncü gün demektir.
İngilizcede Çarşamba günü "Wednesday" biçimindedir. Bu sözcük, "Woden's Day" yani "Odin'in günü" (İskandinav Baba Tanrı) demektir.
Azerbaycan Türkleri, Çarşamba yerine, ODGÜN demektedir. Anlamı, "ateş (od) ve ışık günü" biçimindedir.

Perşembe (Farsça) - Türkçesi: Ortagün
Farsça panç: beş ve şanba: gün sözcüklerinin birleşmesinden oluşur. Beşinci gün demektir.
İngilizcede Perşembe günü "Thursday" biçimindedir. Bu sözcük, "Thor's Day" yani "Thor'un günü" (İskandinav Yıldırım Tanrısı) demektir.
Eski Bulgarcada, Karayim, Karaçay-Balkar ve Kuman ve Türkmen dillerinde Perşembe yerine, ORTAGÜN demektedir. Anlamı, "yedi günün ortasındaki gün" biçimindedir.

Cuma (Arapça) - Türkçesi: Yeygün
Arapça cum'a toplanma demek. Yani Cuma toplanma günü demektir.
İngilizcede Cuma günü "Friday" biçimindedir. Bu sözcük, "Freyja's Day" yani "Freyja'nın günü" (İskandinav Aşk Tanrısı) demektir.
Eski Bulgarcada, Karayim, Karaçay-Balkar ve Kuman dillerinde Cuma yerine YEYGÜN denmektedir. Anlamı, "iyi ile kutsal gün" biçimindedir.

Cumartesi (Arapça+Türkçe) - Türkçesi: Elgün
Arapça cum'a sözcüğüne, Türkçe ertesi ekinin gelmesiyle oluşmuştur. Toplanmadan sonraki gün anlamına gelir.
İngilizcede Cumartesi günü "Saturday" biçimindedir. Bu sözcük, "Saturn's Day" yani "Satürn günü" demektir.
Azerbaycan Türkleri, Cumartesi yerine, ELGÜN demektedir. Anlamı, "halk ile akrabalar günü" biçimindedir.

Pazar (Farsça) - Türkçesi: Aragün
Farsça, ba: yemek ve zar: yer sözcüklerinin birleşmesinden oluşur. Yemekyeri demektir.
İngilizcede Pazar günü "Sunday" biçimindedir. Bu sözcük, "Sun Day" yani "Güneş günü" demektir.
Azerbaycan Türkleri ve eski Bulgarcada Pazar yerine ARAGÜN denmektedir. Anlamı, "iki yedice günün arası" biçimindedir.


AY ADLARI

Günümüzde kullandığımız ay adlarının geldikleri yerler de karışıktır. Hicri takvimdeki Arap ay adlarının bugün hiçbirini kullanmamamıza rağmen yine de Şubat, Nisan, Haziran, Temmuz ve Eylül aylarının isimlerinin kökenleri Arapça ve Süryanice, Kasım ayının ise Arapçadır.
İşin daha ilginç yanı bunlardan Şubat, Nisan, Temmuz ve Eylül hemen hemen aynı sesletimle Yahudi takviminde de yer alıyorlar. Gelin ayların adları ve kökenlerine bir göz atalım.

Ocak (Türkçe)
Türkçedir. Kışın evlerde ateş yakılan yere verilen addır. 1945'ten önce İkinci Kânun adını taşıyan Ocak ayı, bu söcüğün Türkçe çevirisiyle oluşmuştur.
İngilizcede Ocak ayı "January" biçimindedir. Roma Araf (öteki tarafın kapısı) tanrısı Junas'ın adından gelir. Latincede ianua kapı demektir. Giriş ayı anlamındadır.

Şubat (İbranice, Süryanice, Arapça) - Türkçesi: Akpan
Rumi takvimde kullanılıan bir ay adıdır. Vurma, yıkma, çarpma anlamına gelen Akad dilindeki şabatu, Arapça, İbrabice ve Süryanicedeki şûbat veya şbat sözcüğünden gelir.
İngilizcede Şubat ayı "February" biçimindedir. Latince februum arındırma demektir.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya fevral demektedir. Ancak Kırgız Türkçesinde Birdin Ayı, Kazak Türkçesinde ise Akpan denmektedir.

Mart (Latince, Yunanca) - Türkçesi: Yelin
Latince Maritus veya Yunanca Martios sözcüklerinden gelir. Roma Savaş tanrısı Mars'ın adıdır. Roma takviminde yılın ilk ayıdır ve Mars'a adanmıştır.
İngilizcede Mart ayı "March" biçimindedir. Latinceden gelmektedir.
Bu aya Başkurt ve Tatar Türkçelerinde Üçüncü Ay, Kazak Türkçesinde ise Navrız (Nevruz: Farsça Nev+ruz) denmektedir. Yelin, bolca yel esen ay anlamında kullanılabilir.

Nisan (Sümerce, Akadca, Süryanice) - Türkçesi: Kökek
İlk kökeni Sümercedir. Taze ürün ve turfanda anlamına gelen ve oradan Akadcaya, Babil diline de geçen nisannu sözcüğünden gelir. Daha sonra Süryanice ve İbranice ve Arapçaya geçmiştir. Rumi takvimde kullanılırdı.
İngilizcede Nisan ayı "April" biçimindedir. Latince Aprilis olan bu ay, açık anlamına gelen aperire kökünden gelmektedir. Sıcak günlerin açılışı anlamındadır.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya aprel demektedir. Ancak Kırgız Türkçesinde Çın Kuran, Kazak Türkçesinde ise Kökek denmektedir.

Mayıs (Latince, Yunanca) - Türkçesi: Buğu
Latince Maius ve Yunanca Maios, Tanrıça Maria'nın adıdır. Büyük Hanım demektir. Bu ay, ona adanmıştır.
İngilizcede Mayıs ayı "May" biçimindedir. Latinceden gelmektedir.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya may demektedir. Ancak Kırgız Türkçesinde Buğu, Kazak Türkçesinde ise Mamır ve Uygur Türkçesinde de Beşinci Ay denmektedir.

Haziran (Arapça, Süryanice) - Türkçesi: Kulca
Rumi takvimde kullanılan bir ay adıdır. Arapöa ve Süryaniceye nereden geçtiği bilinmemektedir. Ancak Sümerce veya Akadca kökenli olması olasıdır.
İngilizcede Haziran ayı "June" biçimindedir. Latincedeki "genç olanlar" anlamındaki iuniores sözcüğünden türeyen, Roma tanrısı Jüpiter'in eşi olan tanrıça Juno'dan gelmektedir.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya iyun demektedir. Ancak Kazak Türkçesinde bu aya Kulca, Uygur Türkçesinde de Altıncı Ay denmektedir.

Temmuz (Sümerce, Arapça, İbranice, Süryaniceye) - Türkçesi: Teke
Sümercede Dummuz biçimindedir. Bir tanrı adıdır. Aynı zamanda domuz demektir. İlk 12 hayvanlı Türk takviminde bulunan domuzun Sümerlilerce kutsallaştırılması olasıdır. Rumi takvimde kullanılmıştır. Diğer dillere Sümerceden geçmiştir.
İngilizcede Haziran ayı "July" biçimindedir. Romalı Julius Caesar'ın adı doğduğu aya verilmiştir.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya iyül demektedir. Ancak Kırgız Türkçesinde Teke, Uygur Türkçesinde ise Yedinci Ay denmektedir.

Ağustos (Latince) - Türkçesi: Tamız
Roma İmparatoru Octavianus'un lakabı olan Augustus'un adından gelmektedir. Augere arttırmak, büyütmek, yüceltmek demektir. Otorite sözcüğü de Octavianus'un adından gelmektedir.
İngilizcede Ağustos ayı "August" biçimindedir. Latinceden gelmektedir.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya avgust demektedir. Ancak Kazak Türkçesinde Tamız, Kırgız Türkçesinde Baş Ona, Uygur Türkçesinde ise Sekizinci Ay denmektedir.

Eylül (Arapça, Süryanice, Akadca) - Türkçesi: Kırküyek
Akadcadaki bağbozumu ve hasat anlamına gelen elulu sözcüğünden, Arapçadaki aylul haline dönüşmüştür. Rumi takvimde ve İbrani takviminde kullanılır.
İngilizcede Eylül ayı "September" biçimindedir. Latincede septem yedi, septimus ise yedinci demektir. Roma takvimi Mart ayından başladığı için Eylül yedinci aydır.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya sentabır veya sentyabr demektedir. Ancak Kazak Türkçesinde Kırküyek, Kırgız Türkçesinde Ayak Ona, Uygur Türkçesinde ise Dokuzuncu Ay denmektedir.

Ekim (Türkçe)
Toprağı ekmekten gelir. 1945'te Birinci Teşrin ayına bu ad verilmiştir.
İngilizcede Ekim ayı "October" biçimindedir. Latincede octo sekiz demektir. Roma takvimi Mart ayından başladığı için Ekim sekizinci aydır.

Kasım (Arapça) - Türkçesi: Karaşa
Arapçada kâsim bölen demektir.
İngilizcede Kasım ayı "November" biçimindedir. Latincede novem dokuz demektir. Roma takvimi Mart ayından başladığı için Kasım dokuzuncu aydır.
Batı dillerinin etkisi ile diğer Türk topluluklarının çoğu, bu aya noyabr demektedir. Ancak Kazak Türkçesinde Karaşa, Kırgız Türkçesinde Cetinin Ayı, Uygur Türkçesinde ise Onbirinci Ay denmektedir.

Aralık (Türkçe)
İki zaman dilimi arası demektir. İki yılın arasındaki ay anlamındadır. 1945'te Birinci Kânun ayına bu ad verilmiştir.
İngilizcede Aralık ayı "December" biçimindedir. Latincede decem on demektir. Roma takvimi Mart ayından başladığı için Aralık onuncu aydır.


DÖNEM (MEVSİM) ADLARI

Mevsim sözcüğü Arapçadır ve mawsim biçiminden gelir. Anlamı, "belli bir iş için ayrılmış ya da belli bir özelliği olan zaman dilimi, dönem" biçimindedir. Bunun yerine Türkçede kısaca DÖNEM denmelidir.
Türkçede dönem adlarının çoğu Türkçedir. Ancak eskiden Yaz yerine Yay, Bugün Bahar dediğimiz döneme ise Yaz denirdi. Diğer Türk toplumlarının çoğunda bu şekildedir. Dönem adlarını inceleyelim:

Kış (Türkçe)
Türkçedir. Kısma ve kapanma anlamına gelir.

İlkbahar/Bahar (Türkçe+Farsça, Farsça) - Türkçesi: İlkyaz
Bahar Farsçadır. Eski Türkçede bahar anlamına gelen yaz sözcüğü bugün başka bir dönem için kullanıldığından İLKYAZ kullanılabilir.

Yaz (Türkçe)
Eski hali Yay biçimindedir. Yayma ve açma anlamındadır. Daha sonra yaz biçimini almıştır.

Sonbahar (Türkçe+Farsça) - Türkçesi: Güz
Farsça bahar sözcüğünden gelir. Eski Türkçede küz sözcüğü kullanılırdı. Kuz sözcüğü, soğuk, gölge ve serinlik bildirir. Kuzey sözcüğü de bundan türemiştir.


DİĞER ADLAR

Sene (Arapça) - Türkçesi: Yıl
Arapça sana sözcüğünden gelir. Anlamı, tekrarlama, dönme, geri gelme demektir. Türkçesi YIL şeklindedir.

Asır (arapça) - Türkçesi: Yüzyıl
Arapça aşr sözcüğünden gelir. Anlamı, çağ, zaman ve devir biçimindedir. Türkçesi YÜZYIL şeklindedir.


ÖZETLE ŞÖYLEDİR:

Türkçede kullandığımız gün adları Arapça, İbranice ya da Farsçadır. Bir tanesi bile Türkçe değildir. Ay adlarının ise yalnızca üç tanesi Türkçedir. Diğerleri Latince, Arapça, İbranica, Sümerce gibi dillerden gelmektedir. Türkçe olarak şunları öneriyorum:

Hafta: YEDİCE

Pazartesi: BAŞGÜN
Salı: TOZGÜN
Çarşamba: ODGÜN
Perşembe: ORTAGÜN
Cuma: YEYGÜN
Cumartesi: ELGÜN
Pazar: ARAGÜN

Ocak -
Şubat: AKPAN
Mart: YELİN
Nisan: KÖKEK
Mayıs: BUĞU
Haziran: KULCA
Temmuz: TEKE
Ağustos: TAMIZ
Eylül: KIRKÜYEK
Ekim -
Kasım: KARAŞA
Aralık -

Mevsim: DÖNEM

Kış -
İlkbahar/Bahar: İLKYAZ
Yaz -
Sonbahar: GÜZ

Sene: YIL
Asır: YÜZYIL

[TürkçeSözlük78]

Ama öy sözcüğünün yazı dilimize kazandırılması güç iş.

Katılıyorum. Oğur ve öy sözcüklerinin yazı dilimize kazandırılması hiç kolay değil.

This post was deleted by Yiğit98 on 25 Ağu 2019, 23:23.

This post was deleted by Yiğit98 on 26 Ağu 2019, 00:52.

[datadeveb]

Geç sözcüğü Ahmet Caferoğlu'nun sözlüğünde kiç: Geç zaman, uzun süre. şeklinde de varmış. Belki kapalı e'li olduğu sonucunu buradan çıkarmıştır.

55) 2489. “Uzun kiç yaşasunı ilig özi” (Hacib, 2008, s. 476)
“Hükümdar çok yaşasın” (Hacib, 2008, s. 477)
https://dergipark.org.tr/tr/download/ar ... ile/851666

[ab12315]

Esenlikler,
bu türdeki sözcüklere kişisel önermelerim şunlardır:

an: öy; 'şu an' yerine 'şu öy' sesletimi güçtür. Dolayısıyla bu belirtecin yerine 'öyünde/öğünde' türevleri yeğlenebilir.
zaman: öyge
zamane: öygenç
zamanlı: öygün -> eş zamanlı = eş öygün
zamanlamak: öyge(le)mek
çağ: öyet

saat: günse (Bir günün öygesini belirten aygıt/Bir günün ast birimi) (-se eki, -sX benzerlik belirten son ekin sesletimle gözelliğe yakşı olması ereğiyle devşirilmiştir) (Özgün biçimi günsü idir./Gün gibi, bir günü andıran (parça/birim)
saatçi: günseci
saatlerce: günselerce

takvim: günlem (günle- eyleminden türetilmiştir. Günleyen, gün gösteren anlamına iyedir.)

dakika: günselti < günse + altı (Bir saatin altmışlık birimi)
saniye: günseki < günse + iki/eki (Bir saatin ikinci altmışlık birimi)
salise: günsüç < günse + üç (Bir saatin üçüncü altmışlık birimi)

tarih: aylam < ayla- eyleminden türetilmiştir. (Arapça wrχ kökünden gelen taˀrīχ تأريخ "1. günün tarihini yani hilalin kaçıncı günü olduğunu belirleme, 2. olayları tarih sırasına göre yazıya dökme, kronik" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Eski Güney Arapça warχ "ay (gök cismi ve zaman birimi)" sözcüğü ile eş kökenlidir.) (Kaynakça: https://www.nisanyansozluk.com/?k=tarih ) Bu köken bilgisinden esinlenerek 'aylayan, ayını belirten' anlamına iye olarak önerilmiştir.
tarihçe: aylamga < -çe son eki Farsçadır.

sabah: günay (günaydın sözünden esinlenerek 'günay-' olduğunu varsaydığım eylemden türettim. Öz Türkçe biçimleri 'erte ile yarın', özge anlamlara iyedir.) (Ünlü uyumu gerekçesiyle 'güney' olduğu sanılabilir ancak gün sözcüğü ile aymak eyleminin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Günün aydığını, uyandığını belirtir.) (bkz. ayık, ayıl-)
sabahki: günayki
sabahlamak: günaylamak
sabahleyin: günayleyin


Sağlıcakla
Berke Tepe