Yazışmalık

kaçımsamak
(-den) Bir işi yapmamak için sözde nedenler ileri sürmek.

Bundan atasözü bile uydurabilirim:

Yémek dénince açım dér, pişir dénince kaçımsar.

trafikte giderken gelen araçlara dikkat edin
trafikte giderken gelen araçları gözetin

yapmak isteyen çaresini yapmak istemeyen bahanesini bulur
yapmak isteyen nasılını yapmak istemeyen nedencesini bulur

Bahane için "sözde neden, nedensi, nedensileme", mazeret için "nedenleme" demişim. "Nedence" bende vesilenin karşılığı olarak yer alıyor, Kanıbir Kılavuzu'ndan alıntılamıştım bunu.

Kubbealtı Lûgatı'nda Seh sözcüğü var. Halk ağzında 'dikkatli' anlamına geliyor. Ben bunun eski Türkçe sak(akıllı, uyanık)tan geldiği kanısındayım.
Bu sehten sehlik sözcüğünü türetip kullanmıştım.
Sehlik : Dikkatlilik, dikkatli olma durumu, dikkat

This post was deleted by Alparslan9 on 01 Oca 2016, 20:49.

Dikkat için sayın bensay'ın söylediği gözer- eylemi ve türevleri çok güzel ve çağrışımlı geldi bana. sak sözcüğü ise bildiğimce Kutadgu Bilig'de ihtiyat ve tedbîr anlamında kullanılmıştır.

sayın ulduzever beğeniniz için gönül ödünçlerimi sunarım, bu arada eskiden kullanılan gözermek eylemine ilişkin şu verilere eriştim:

gözermek
Buğday toprak vb. şeyleri iri gözlü kalburdan elemek.

Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü
gözermek
Görünmek

Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü

gözermek ile türevlerini kendimce yazılı veya sözlü yakın çevremde 10 yıl dolayında kullanmışlığım vardır, kuşkusuz yukarıdaki veriler sözcükten caymayı gerektirmez, son dönemde -6ay-1yıl gibi- bir arkadaşın "görünç" sözcüğünü daha iyi bulması sonucu ünlemsel kullanıma daha yatkın olan "görünç" sözcüğünü kulanmaya başladım (süerlikte "dikkayyt" biçiminde bir kullanımı vardır dikkatin) bakarsın bir gün bundan da caymış olacağım, bilinmez, dilde yeni sözcüklerin tutunması için birincil olan ikincil kullanıcıların ne düşündüğüdür zaten

Gözer- eylemi iyi bir çağrışıma iyedir. Bunu ben ÖzTürkçeci arkadaşlarla konuşurken kullandığımda ne olduğu iyice anlaşılır. Kendi deneyim bu. Ancak bir nokta daha varkim onu da göze almak yakşı.

dikkat et- eylemi yönelme durumla kullanılır hem de yalınca dikkat et tümcesi nesnesizin kurulabilir ancak gözer- eylemi ettirgen çatıda olduğu için yükleme durumla kullanılması beklenir demeli nesneyi gözer- biçiminde. tek bir sorunu budur, kim, elbette kullanılırsa bu da hiçbir sorun yaratmaz. Zamanla yerinde oturur.

Bu arada bir öneri de vereyim:

gözren-

dikkat etmek eylemi gibi hem nesnesiz hem de yönelme durum ekiyle kullanılabilir.

Dikkat et! › gözren!

Bu yazıya dikkat edin › bu yazıya gözrenin

Yükleme durumla da kullanılabilir:

Bu yazıya dikkat edin › bu yazıyı gözrenin

Bu konuda önce gözen- eylemini düşünmüştüm, "özenmek" ile de uyak olurdu, ancak Tarama Sözlüğünde yırtık ve delik örtülerek kapatılmak anlamında imiş.

dikkat için de gözrek, gözrenim vb. yapılabilir.

Tıldak. Sebep
Tıldamak. Sebep olmak,
Gerekçe. Mazaret, maruzat, özür
Tıldak uydurmak. Bahane....
Uydurma tıldak. Bahane
Tıldacık.. Bahane

Dikkat için sakınç, sak, özen, baka


Tümcedeki yerine göre bu sözcükler kullanılabilir.

Ben "Dikkat" için Anadoluda kullanılan üç karşılık yazmak istiyorum. İkisinden zaten söz edilmiş ancak başka biçimlerde (demeli benim bu güne kadar duyduklarımdan başka biçimde belirtilmiş.)

Gözlemek
Gözermek, gözrenmek gibi karşılıklar verilmiş ancak bu bana direk bu sözcüğü çağrıştırdı. Sizde bu güne kadar duymuşsunuzdur. "Düşmanı gözle, karşıyı iyi gözle...."
Bu sözcük varken başka tür de üretimlere yada derlemelere gerek var mı, tercih-yorum sizin

Bakarak olmak
Bu kullanım daha çok "dikkatini ayırma" anlamında kullanılıyor. Annemin deyişlerinden kulağımda kalmış "Yemeğe bakarak ol..." (yemek yanmasın anlamında diyor yani)

Tanı
Bu sonuncusu en sevdiğim. Belki de çevremdeki herkesten duymuşluğum vardır. "Elini tanı..." gibi. Buna güzel de bir örnek olarak sevdiğim bir türkü;

Adını da sevdiğim Avşar, aman of beğleri, efem beğleri
Şahsına vezirlik yakışıp duru, efendim of, of
Topla da dizginini, tanı, aman of, kendini, efem kendini
Garşıda da düşmanların bakışıp duru, efendim of
Adını sevdiğim Avşar Beğleri, aman öf
Hafız Rıza Yağızdan...

Mazeret ve özür dilemek kavramları için géçiriş dilemek déyimini kullanıyorum.
- dün biraz havalı koñuştuğum için sizden géçiriş diliyorum/géçirişleriñizi diliyorum.

son dönemde "gönlalışlarımı sunarım" sözünü deniyorum, "özür dilerim" yerine

Kullandıklarım:




Abaylamak mı olur yoksa abaymak mı olur bilmiyorum. O yüzden ikisini de koyuyorum. Kullanırken abaymak diyorum. Sanırım Tatarca'da "abaylamak" olarak geçiyor. Abo ile kökteş olması olasıdır.




ve en kolayı:







Bu arada abay sözcüğü hem öbür Türkçelerde geçen hem Ataç'ın kullandığı hem de Aktarma Sözlüğü'nde geçen bir sözcüktür.