halk, demokrasi, cumhuriyet

[cingelek]

Temel anlamındaki ul, bugün Azerbaycan Türkçesinde kullanılmaktadır:
özül : is. Bünövrə, təməl, əsas. Binanın özülü. – Qoyuldu özüllər, boylandı tağlar; Tikildi divarlar, şumal dirəklər. M.Müşfiq. Binanın özülünü qoymaq üçün bütün hazırlıq işləri görülmüşdür. Z.Xəlil. // Məc. mənada. Məktəbdə müəllim, evdə ana... Ana tərbiyəsi isə özüldür. S.Rəhimov.

öz + ul = özül

[datadeveb]

Ulay için ul- eylemi gerekiyor. Elimizde yalnızca ula- var. Varlığı bilinmeyen bir kökten sözcük türetmek uydurukçuluktur.

ulmak diye eylem var DLT'de görülüyor. Erpimek, eriyerek dağılacak duruma gelmek, eskiyerek yıranmak denilmiş.

Bu arada ula- eylemine -Ay eki gelemiyorsa şunu sorarım.

uzmak diye bir eylem yok. Uzay nasıl türetildi?

uza- + -Ay olarak türediyse ulay türetimim doğru sayılması gerekmiyor mu?

uzay
YTü: "mekân" [ Geometri Terimleri, 1937]

< TTü uza- +(g)Ay

→ uza-

Not: Atatürk'ün ürettiği rivayet edilen sözcüklerdendir.

Benzer sözcükler: uzay aracı, uzaylı

Yani ulay türetimi doğru mu yanlış mı? Bir şey dememişsiniz.

[TürkçeSözlük78]

Ul adı varsa ulmak eylemi olamaz. Ulay da yanlış olur çünkü ul- eylemini içeriyor. Uzay sözcüğünün türetimini de attım.

[datadeveb]

Ul adı varsa ulmak eylemi olamaz. Ulay da yanlış olur çünkü ul- eylemini içeriyor. Uzay sözcüğünün türetimini de attım.

İşte ben ulamak eylemine +(g)Ay eki getirmiştim. Ul adıyla işim olmadı. Ulamak siz ulamak eylemine +(g)Ay eki gelemez dediniz. Uzamak eylemine gelişine karşı da çıkmadınız. Şu an ulay sözcüğü doğru olarak görünüyor. Yoksa yine mi yanlış?

[TürkçeSözlük78]

Kafam çok karıştı. Yanlış bir şeyler söylemiş olma olasılığım var. Dediğim her şeyi geri alıyorum.

[Oktay D.]

uzay sözcüğünüñ Atatürk tarafından 1936'da nasıl türetildiği açık olmamakla birlikte, tıpkı alp (kahraman) > alpagu (kahraman olmuş) > alpay ses dönüşümü gibi olduğu düşünülürse bu durumda uz (uzak) > uza- (uzamak) > *uzagu (uzanmış) > uzay olmuş olmalı.

Eğer ula- (birleştirmek) sözcüğüne aynı şey yapılırsa ulagu (birleşmiş) > ulay olurdu. Ancak bunuñ yérine ula- > Eski Türkçe uluş (birleşme, ulus, halk) sözcüğü kullanılabilir (Klasik Moğolcaya ulus diye geçip soñradan Dil Devriminde Moğolcadan yine ulus diye almışız).

Bu arada ul (temel) sözcüğüyle ula- sözcüğü arasında bir bağlantı bulunmuyor.

[datadeveb]

Ulay
Uluş/ulus (ulusa sesleniş olayı geldi gözüme)

Bu sözcükler halk anlamı için uygun yani. Yeglemek mi kalıyor geriye...

öñeri ulay

halk

öñeri ulaylık

cumhuriyet

Yada uluş uluşluk

Türkiye ulaylığı
Türkiye uluşluğu

[Yiğit98]

Yineliyorum:
budun yanlış bir sözcüktür, doğrusu bodun biçimindedir. Caferoğlu, Muharrem Ergin, Hüseyin Namık Orkun gibi dilbilimciler yazımı yanlış okumuşlardır. Hiçbir Türk dilinde budun olarak geçmiyor.

Kaldı ki bu sözcük bod sözcüğünün çoğuludur: bodun "boylar". O dönemlerde halk, boy topluluğu olarak bulunmaktaydı nitekim.

O nedenle bugüne boylar veya boyun olarak diriltilebilir.

Cumhuriyet için Elerki, Cumhurbaşkanı için ise Elbaşı sözlerinden ötesini tanımıyorum. Bunu da Ortak Türkçe amaçını göz önünde bulundurarak yapıyorum.
Kazakistanda prezident sözü için Kazakça bir karşılık bulunması istenmiş ve yelbası ( yani elbaşı) sözü benimsenmiştir. Aynı söz Elbaşı biçiminde Kırgızistanda da kabul görmüştür. Bu nedenle Cumhurbaşkanı için Elbaşı'ndan başka karşılık aramayı doğru bulmuyorum. Elbaşı Cumhurbaşkanı demek ise, El Cumhur, başı ise başkanı demektir.
Cumhur Halk, yani El demekse onun yönetimi olan Cumhuriyet de elerki olur.
Elerki sözü Latince Respublica sözünün de doğal anlamıyla uyumludur.
Elerkicillik=Cumhuriyetçilik
El=Halk
Elbaşı=Cumhurbaşkanı
Elerki=Cumhuriyet
Elerkicil=Cumhuriyetçi
Elerkicillik=Cumhuriyetçilik
El sözünün ikincil anlamı yabancıdır. İkincil olan b u anlam sonradan gelişmiştir. Sözün asli anlamı, halk devlet ülkedir.

Cumhuriyet kavramında Halkın devlet yönetiminin belli aralıklarla seçim yapılarak değiştirilmesi anlamı var. ELERKİ sözcüğü yani egemenliği halka ait olması CUMHURİYET sözcüğü için kullanılmalı.

Demokrasi kavramı ise Genellikle devlet yönetim biçimi olarak değerlendirilmesine rağmen, üniversiteler, işçi ve işveren organizasyonları ve bazı diğer sivil kurum ve kuruluşlar da demokrasi ile yönetilebilirler. Sözcük sözcüğe çeviri yapmadan kavramlara ve anlamlarına da bakmalıyız.

[Oktay D.]

Öñceki birkaç iletiyi dizmeñizdeki amacı da söyleyebilir misiñiz?

[TürkçeSözlük78]

Sanırım Yiğit98 adlı kullanıcı, bir başlığı ilk kez görünce ve o başlıkta bir sürü öneri olduğunda o sözcük için yapılmış bütün önerileri toplayıp (derleyip) bir ileti atıyor. Sanırım burada da onun gibi bir şey yapmış kendisi.

[Yiğit98]

Öñceki birkaç iletiyi dizmeñizdeki amacı da söyleyebilir misiñiz?

Budun sözcüğünün yanlış olduğunu belirtmenize karşın birkaç kez yinelenmiş.
Sonradan bakıp, yanıtlayanların bir kısmının en başından veya hepsini okumadığını düşündüğümden, özdeş yanıtlar gelmesin diye ve benimsediğimi belirtmek amacıyla toplayıp dizmiştim. Ancak gereksiz ileti ile kalabalık olarak algılandı sanırım. Kusura bakmayın, bir daha olmaz.

[Oktay D.]

Düşünceli davranışıñız için sağ oluñ gércekten, ancak yalñızca alıntıları dizdiğiñizde amacıñızı da yazmañız gérekirdi, ki bunu añlayabilelim. Öte yandan böyle bir şey yapmak yérine, okumayanları okumadıkları zaman (puanla veya yorumla veya yanıtla) uyarmak daha yérinde olacaktır. Onlar okuma özenini göstermiyor diye siz sorumlu déğilsiñiz bence.