Yetüt

[bensay]

Yetüt DLT'de lojistik olarak adlandırılmış. Günümüz yedek sözcüğünün kökü yed- ile ilintili olmalı, bu bağlamda uyarlama "yedit" olur, lojistik karşılığı diriltilebilirliği sizlerce nedir?

[Oktay D.]

yétür- (yédmesini sağlamak) sözcüğüne -t eki gelmiş, ölür- (öldürmek) > ölüt (cinayet) gibi...

Evet, diriltilse

yédit

lojistik

olurdu.

[Gökbey]

Yéd- déğil de yét- sözcüğü ise yétit olmalıdır. Yétmek eylemini Anadolu'da olduğu gibi Azerbaycan'da da /t/ sesi ile kullanıyoruz. Eski biçimi de yét- biçiminde imiş. Néden yéd- olarak kullanılsın? Örneğiñ "yérine yétirmek" diye bir söz öbeği de var sıkça kullanılan.

Güzel bir diriltme olacaktır.

[Oktay D.]

İkisi Eski Türkçede hem añlamca hem biçimce ayrık kökler:

• Kısa kapalı e:
  Eski Türkçe yét- (érişmek, yéterli olmak)
  > Oğuzca yét- > yéter
• Uzun kapalı e:
  Eski Türkçe yḗt- (çekerek yanında götürmek, arka çıkmak)
  > Oğuzca yéd- > yédek

Ayrıca TDK'da da añlamca ilgisiz ve ayrık maddeler olarak duruyorlar.

yedmek, -er
1. -i, halk ağzında Çekerek peşinden götürmek, yedeğinde götürmek:
"Çakır, ömründe ilk defa bir kağnı yürütüyor, öküz yediyordu." - Nihal Atsız
2. -i, halk ağzında, mecaz Yanında, beraberinde götürmek:
"Burhan'ın kolu Ayşe'ye düşmesin diye sımsıkı sarılmış, yalnız bir arkadaş ve kardeş gibi değil, aynı zamanda bir sevgili rikkatiyle onu yediyordu." - Halide Edip Adıvar

yetmek, -er
1. nesnesiz Bir gereksinimi karşılayacak, giderecek nicelikte olmak.
2. -e Yeterli sebep olmak:
Bir sigara bir ormanı yakmaya yeter.
3. nesnesiz Kötü bir davranış, durum, tutum yeterli olmak, kâfi gelmek:
Bu zulüm artık yeter!
4. -e, mecaz Başkasına gereksinim duymamak, kendine yeter olmak:
"Kendiyle dolu, kendine yeten, olgun ve aydın bir insanın değil bir günü, bazen bir saati bile yüz binlerce lira değerinde olabilir." - Haldun Taner
5. -e, halk ağzında Bir yaşa erişmek, ulaşmak:
"At dört, kız on beşe yettiği zaman / Severim kır atı bir de güzeli" - Dadaloğlu
6. nesnesiz, halk ağzında Olgunlaşmak.

Nişanyan da bu iki kökü ayrık tutmuş.

yed-

ETü: [ Kaşgarî, Divan-i Lugati't-Türk, 1073]
ol at yétti [[ayı ya da kör bir adamı beraberinde götürdü, kılavuzluk etti]]

<< ETü yét- ardında götürmek, çekerek götürmek
Benzer sözcükler: yedilmek
Bu maddeye gönderenler: yedek

yet-

ETü: [ Uyğur Kağan Yazıtı, 759]
yiçe ertim Burġuda yetdim
ETü: [ Kaşgarî, Divan-i Lugati't-Türk, 1073]
ol meni yétti [[bana? beni? yakaladı]], emdi anı kim yéter [[şimdi onu kim yakalar]], andaġ süke kim yéter [[öyle orduyla kim başa çıkabilir]] (...) yétişti, yétrüldi, yétrüşti, yétsedi, yétsikti
TTü: yetişmek "... (bitki, hayvan) olgunlaşmak" [ Meninski, Thesaurus, 1680]
yetişmek: (...) maturum esse.
TTü: yeni yetme [ TDK, Türkçe Sözlük, 1. Baskı, 1945]
yeniyetme, yeniyetmelik: Erinlikten erginliğe kadar olan hayat çağı.

<< ETü yét- 1. yakalamak, gücü yetmek [geçişli fiil], 2. yeter olmak [geçişsiz fiil]
Benzer sözcükler: yeni yetme, yeter, yeterince, yetinmek, yetingen, yetişmek, yetişkin, yetiştirmek, yetme, yetmez, yettirmek
Bu maddeye gönderenler: yetenek, yeterlik, yeti, yetki, yetkin

[Gökbey]

Öyle ise yédit, hepimize yéñiden uğurlu olsun.