Araç

[ulduzéver]

Kelime Kökeni
Türkiye Türkçesinde ara sözcüğünden +Iç sonekiyle türetilmiştir.

Ek Açıklamalar
Araç adı yapan +Iç fiil ekinin ada eklenmesi keyfidir. Normal koşullarda "arayıcı" ya da "arama aygıtı" anlamı beklenir.
(Nişanyan)

Sözcüğüñ yapılabileceği yöntemleri déñersek aşağıdaki yapılardan söz édebiliriz:
1. Ara + +Xç küçültme eki ("küçük vâsıta?")
2. Ara- éylemi + éylemden âd yapan -Xç eki (arama aygıtı añlamına geliyor)
3. Ara sözcüğünüñ dip kökü olan Ar- (Ana Türkçe *har- "yar-") + éylemden âd yapan -Aç eki (yarmaya/aralamaya yarayan aygıt añlamı vériyor)

Peki bu sözcük nice türetildi?

[Algan Batur]

Aramaktan - araç biçimindeyse Türkçeye uygun ancak anlam konusunda bir sorun yaşıyor. Her neyse, bihaber, gidişat, olabilite, ilçe gibi sözcüklere göre çok daha düzgün.

[bensay]

bir aralar Oktay "gezmek, dolaşmak" gibi anlamlarda "ar-" eyleminden söz etmişti

[Algan Batur]

bir aralar Oktay "gezmek, dolaşmak" gibi anlamlarda "ar-" eyleminden söz etmişti

bknz. arı Dolaşan?

[Oktay D.]

Ana Türkçe *hār- (dolaşmak, yorulmak) sözcüğünden (bkz. ara, ardıç, yorgun argın, arık, yardır-, ārga- > ara-) dönüşen Eski Türkçe ār- eylemine -gAç eki gelerek *ārgaç biçimi oluşup uzun ünlü soñrasında g'niñ erimesi soñucu Oğuzcada araç olacaktır.

Ancak bu sözcük 1935'te türetilirken bu bilgiler bilinmiyordu, o yüzden bu biçimde türetildiğini sanmıyorum. Büyük olasılıkla vasıta sözcüğünüñ Arapçadaki kökü olan #wSt (arada olmak) sözcüğünden hareketle ara sözücğüne bir +ç eki getirmişler ve bunu küçültme eki olarak déğil de eylemlere gelen -gAç eki gibi düşünmüşler (çok yañlış!). Elbette ara sözcüğünüñ kendisi yukarıdaki Ana Türkçe *hār- (dolaşmak, yorulmak) kökünden geldiği için ona doğrudan -gAç eklemek aslında yapmak istedikleri şeye kolayca ve kurallı olarak ulaştırırdı. Dédiğim gibi, bu yukarıdaki bilgiler 1950'lerden öñce bilinmiyordu.