tara-, tar-

[YEB]

Eski Türkçe tāra- fiilinden evrilmiştir.
Fiil Orta Farsça tār "saç, tel" sözcüğünden türetilmiştir.
Bu sözcük Avesta (Zend) dilinde aynı anlama gelen tąθra- sözcüğünden evrilmiştir.
Avestaca sözcük Sanskritçe tántra (तान्त्र) "telli, telli bir çalgı" sözcüğü ile eş kökenlidir.

Sevan Nişanyan

"tara-" eylemi "tār ( > dar)" ön adından gelmiyor muydu ya? O.o
Nişanyan'ın kökenlemesi de oldukça inandırıcı geldi.

[Oktay D.]

Farsça, taramaya ne desek?

[Oktay D.]

Farsça olduğuna Nişanyan'dan bakmışsañız, Nişanyan yañılıyor.

Eski Türkçede tār- (dallanmak, saçılmak, dağılmak) sözcüğü bulunuyor ve ona étkenlik çatısı -gA- eklenerek tārga- (saçmak) oluşmuş, o da Oğuzcada uzun ünlü soñrası -g- érimesi nedeniyle tara- olmuş durumda. dağıl- sözcüğü de tarıl- biçiminden gelmedir. Eski Türkçe tāl > dal sözcüğüyle ilişkisi kesin olmamakla birlikte köktaş oldukları düşünülüyor.

Kısacası tara- sözcüğü Türkçedir.

[Algan Batur]

Sizde bir kaynak göremedim oysaki Nişanyan kaynaksız yazmayan bir insan.

[Oktay D.]

Eski Türkçe tār- (dallanmak, dağılmak) sözcüğünü Clauson (1972), Doerfer (1963-1975), Gülensoy (2011), Räsanen (1969) ve Marcel Erdal (1991) bétiklerinde madde olarak, Divãni Lugãti't-Türk sözlüğünde doğrudan tanık olarak bulabilirsiñiz. Ayrıca bu sözcük bugünkü Türkçelerde de yaşıyor [aynı kaynaklar + E.Ceylan (1997) + Stachowski (1993)]:
Çuvaş turat (dal)
Özbek tarmak (dal), tarvay- (dallanmak)
Uygur tarmak (dal)
Kazak/Nogay/Karakalpak/Kumuk tarmak (dal)
Tatar tar- (dallanmak), tarmak (dal)
Başkırt tarmak (dal)
Kırgız tarmak (dal)
Yakut targa- (dağılmak)
Dolgan targat- (dağıtmak)
Türkmen darga- (dağılmak)
Azerbaycan/Türkiye darma dağın (dağılmış)

Kaldı ki Nişanyan, Orta Farsça tār (tel) sözcüğünüñ añlamınıñ nasıl "dal" hãline geldiğini ve daha da öñemlisi ada gelen +gA- eki olmadığı için targa- eyleminiñ addan nasıl türediğini açıklamalı.

[Algan Batur]

Farslarla etkileşimimiz çok eski. Eğer çok kadim bir Türk destanında geçen "asena" bile yabancıca ise bu da yabancıca olabilir.

Sitâr, Gitâr, Târumâr gibi örnekleri de var. Türkçe Darmadağın da buradan sanırım.

[Oktay D.]

Olabilirdi, ama déğil. Bir sözcüğüñ kökeni için "Farslarla étkileşmişiz o yüzden Farsça olabilir" bir argüman olamaz. Sözcüğüñ kökenine eski metinleri izlemleyerek bakılır, olaslıklardan eñ gözdesi seçilerek déğil.

[Algan Batur]

Eğer taramak ve tarak yabancıca ise... Şu kelimeler de yabancı olur:
tartı
tartışmak
dağılmak
dağınık
dağıt
darı
tarım
tarla
darmadağın

[Algan Batur]

Kaynak: Nişanyan

[Oktay D.]

Başlıklar birleştirildi.