Egemen

[ingichka]

egemen 'Hâkim, egemen'
< Tü. ege [ < iye < idi < iδi] 'sahip' + men
ET. idi (< idi <*iyi < i:)
Krş. Kzk. egemen < idi 'sahip'
Tuncer Gülensoy, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2007

EGEMEN sıf. (esk. türk. ige sahip'ten egemen)
Meydan Larousse, 1968

Kazak ve Kırgız Türkçelerinde "egemen" sözcüğü bulunuyor. Sıfat yağdayında Kk. egemendi, Ky. egemendüü şekilleri de vardır.

[Oktay D.]

idi, ége ve iye sözcükleri arasındaki ses dönüşümü açısından olan bağlantısızlık hep kafamı karıştırmıştır: -i > -e;  -d- > -y-/-g-.

[Oktay D.]

Bu durumda Türkiye Türkçesinde iyemen olmalıydı ki bu daha bir aŋlamlı ve çağrışımlı geldi baŋa. Güzel.

[Tansık]

Bu durumda Türkiye Türkçesinde iyemen olmalıydı ki bu daha bir aŋlamlı ve çağrışımlı geldi baŋa. Güzel.

Türk dünyasının ortak sesletimi diyebileceğimiz kaç yıllık ''egemen''i ''iyemen'' yapmak: evet, bu sefer ''yersiz'' demekte haklıyım sanırım. Tıpkı Türkçenin en yetkin sözlüğüne girmiş ''genbinit''i ''gentaşıt'' yapıp ''evet, böyle daha iyi oldu'' demekte olduğu gibi. O sözlüğü açıp ''otobüs'' karşılığındaki ''genbinit''i dağarcığına ekleyen tek bir kişi dahi olsa, bizim böyle bir değişime gitmemiz, ''hayır o sözcük olmadı, biz onu geri şöyle yapıverdik; alın bunu kullanın'' gibisinden bir abesle iştigal örneği olur.
Bunları geçtim, yerliğin prensibince oydaşmamız gereken sözcük türetimi hususunda dahi benim de dahil olduğum bir öbeğin ilk önerinizi taplayan görüşlerini yok sayarak, ikinci bir türetimi hem de taşıdığı muammalarla birlikte kullanıma sokmanız da anlaşılmaz bir durum(zaten).
Bu sözlerime karşılık; yakın bir geçmişteki bütün yerlik üyelerine seslenen çıkışınızda söylediklerinizi hatırlatacağınızı tahmin ediyorum. Ama bu söylenenlerde zerre hararet ve art niyet olmadığını bildiririm. Yalnızca gözlemlediğim ''kestirip atma'' tarzı bu tutumu tasvip etmeyen düşüncemi paylaşmak istedim.

[Oktay D.]

1) Öncelikle ben bir yetke değilim ki kestirip atayım.
2) Benim bir sözcüğe "oldu" ya da "olmadı" demem tümüyle kişisel görüşlerdir, deminki söylediğim nedeniyle açık olarak.
3) Yukarıdaki tümcemde "Türkiye Türkçesinde ... olmalıydı" biçiminin verdiği aŋlam yeterince açık değil mi? Bunun yersiz bir yanı yoktur, buna "gerçek olmayan koşul tümcesi" deniyor.

[ingichka]

Egemen sözcüğünün bulunduğu lehçelerden Kırgız Türkçesinde ege ma ee şekillerinde "iye" sözcüğü bulunuyor birak Kazak Türkçesinde ïe /iye/ şeklinde "iye" sözcüğü bulunduğu halde sözcük yine egemen şeklindedir. Eski Türkçede sahip anlamında iä, idi ma igä tek sözler bulunuyor. Daha o devrede bunday farklılıklar bulunduğuna göre iye ma egemen tek iki farklı şekil bir arada kullanılabilir.

[Oktay D.]

Kullanılmaması yanlısıyım, ancak bu örnek için durum: "kullanılıyor".

[YEB]

Diş bilimlik açıdan tutarlı bir yol bulamamakla birlikte Gökbey (Ağabey'in) Gök Türkçe dersleri sırasında ed damgasının (ve dolayısıyla ed sözcüğünün) "mal, mülk" anlamına geldiğini söylediğini anımsıyorum. Demeli, iye sözcüğünü ed damgasına bağlayabilir miyiz?

ed: mülk
iye: malik

[toorku]

sanirsam nisanyandan alinti bu, etimolojiturkceye gore

Tarihte En Eski Kaynak

"hakim" [ c (1935) : Tabiate egemen olmasını bilemeyen yaratıklar, varlıklarını koruyamamışlardır ]
Önemli Not: Bu kaynak kayıtlara geçmiş ve bu kelimenin kullanıldığı yazılı ilk kaynaktır. Kullanımı daha öncesinde sözlü olarak veya günlük hayatta yaygın olabilir.

Kelime Kökeni

Eski Yunanca ʰēgemōn ἡγεμών "önder, lider, hüküm sahibi" sözcüğünden alıntıdır. Daha fazla bilgi için hegemonya maddesine bakınız.
Ek Açıklamalar

Fransızca hégémon (egemen) sözcüğünden esinlendiği açıktır. 1935'ten eski örneği bulunmayan *ege (veli?) sözcüğünden türetilmesi fantezidir.

"

https://www.etimolojiturkce.com/kelime/egemen


bu durumda bu sozcugun kokeni hakkinda herhangi bir soruya kafa karisikligina yer varmidir basliga zaten yapilmis girdiler eslinde

[alaskacanyon]

nisanyan kimindi ?

bir ermeni ki türk sözcüklerin ya farsça yazar ya yunan .