Video, Film

[Furkan Yıldırım]

Yonga sözcüğünün /o/lu biçimi de /a/lı biçimi de mevcut. Kazak Türkçesinde ikisi de görülüyor

Yétérince açık yazdığımı düşünüyorum. Böyle bir durum var, kaynağı da şuan söz konusu olan sözcüğüñ kendisi gibi bir açıklama bilimsel olamaz. Türkçede hiç bunuñ örneği yoksa TDK'nuñ yañlış bétidiği düşünülür. Zaten dédiklerim saña baña déğildi. Bence TDK'nuñda kaynak göstermesi yada kaynak niteliğinde kanıt sunması gérekir.

Sözcüğün aslı /ñ/ sesi ile olmasa bile bazen /n/ ve /g/ sesleri yan yana gelince /n/ sesi veya her iki ses birden /ñ/ sesine dönüşebilmektedir. Yankı kelimesi de yan- "dön-" fiilinden türemiştir ve Kubbealtı Lügati'ne göre kökeni şöyledir: Eski Türk. yangku, E. T. Türk. yanġu – yanku. Dikkat ederseniz yangku / yañkı sözünde de böyle bir durum vardır.

Yan- "Dönmek" kökünüñ kendisi hep ñ içerir zaten. Yañıt, yañsıma, yañkı...Büyük olasılıkla söz ettiğiniz kaynak genizcil n'yi göstermek için "ng" kullanıyordur. Örneğin Karahanlı Türkçesinde İlk Kur'an Tercümesi bétiğide baştan soña bu sesi "ng" ile göstermiş.
Yonga "talaş", "kabuk" sözcüğünüñ film ile bağlantısını kuramıyorum...

Yukarıda dédiğim eseme ile yañkanıñ film olabileceğini yazmıştım. Ancak sözcüğü bétiyenler nérden aldı, kendi mi üretti, sözcük né esemeye dayanıyor bilemiyoruz né yazık ki...

[bilimdan]

Yonga sözcüğünün /o/lu biçimi de /a/lı biçimi de mevcut. Kazak Türkçesinde ikisi de görülüyor

Yétérince açık yazdığımı düşünüyorum. Böyle bir durum var, kaynağı da şuan söz konusu olan sözcüğüñ kendisi gibi bir açıklama bilimsel olamaz. Türkçede hiç bunuñ örneği yoksa TDK'nuñ yañlış bétidiği düşünülür. Zaten dédiklerim saña baña déğildi. Bence TDK'nuñda kaynak göstermesi yada kaynak niteliğinde kanıt sunması gérekir.

TDK'nın sitesindeki sözlük aslında Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanmış bir sözlüktür (1991). Kazakça-İngilizce sözlükte de жаңқа /jañqa/ mevcuttur (chip, splint) manasında. Sïnonïmder Sözdiginde de жоңқа /joñqa/ ile eş anlamlı olduğu görülüyor. /o/ sesinin /a/ya dönmesi söz konusu ise bu da garip değil zira her iki ses de kalın-geniş ünlüdür. Rusça vurgusuz /o/lar /a/ (veya /a/ya yakın) telaffuz ediliyor. Diğer Slav dillerinde ise aynı kelimelerin /o/ ile telaffuz edilmesi söz konusu. Türk lehçelerinde de /o/ > /a/ değişimi veya /o/ ~ /a/ gibi her iki sesli şeklin birlikte kullanımına örnekler bulunabilir.

Yan- "Dönmek" kökünüñ kendisi hep ñ içerir zaten.

yanıt (Eski Türk. yanut “karşılık, cevap; bedel, ivaz”)
yansımak (Eski Türk. yan-mak “geri dönmek”ten yan-sı-mak) [Kubbealtı Lügati]

[Furkan Yıldırım]

Kazakça-İngilizce sözlükte de жаңқа /jañqa/ mevcuttur (chip, splint) manasında. Sïnonïmder Sözdiginde de жоңқа /joñqa/ ile eş anlamlı olduğu görülüyor. /o/ sesinin /a/ya dönmesi söz konusu ise bu da garip değil zira her iki ses de kalın-geniş ünlüdür. Rusça vurgusuz /o/lar /a/ (veya /a/ya yakın) telaffuz ediliyor. Diğer Slav dillerinde ise aynı kelimelerin /o/ ile telaffuz edilmesi söz konusu

Bunlarıñ nérede yazdığını kaynak olarak yazın o zaman lütfen. Latin damgalığı¹, Arap damgalığı, Türk damgalığı, Capon damgalıkları(3 tane) ile yétérince damgalık bildiğimi düşünüyorum. Bunlarıñ kaynaklarını okumak bir yaña bulamıyorum bile, tüm Türkiye Kiril damgalığı öğrenene kadar sizin yazmanız daha yérinde olacaktır.

Türk lehçelerinde de /o/ > /a/ değişimi veya /o/ ~ /a/ gibi her iki sesli şeklin birlikte kullanımına örnekler bulunabilir.

kangı > hangi, amtı > imdi >şimdi, yañı > yéñi gibi ilginç dönüşümler geçirmiş başka sözcüklerde yazdığım bu sözcükler kaynak gösterilir ancak "amtı > imdi olmuştur kaynağı kendidir" olamaz. O yüzden o bulunabilecek sözcükleri yazmanızı bekliyorum.

yanıt (Eski Türk. yanut “karşılık, cevap; bedel, ivaz”) yansımak (Eski Türk. yan-mak “geri dönmek”ten yan-sı-mak) [Kubbealtı Lügati]

Bunlarda ng olmaması bunların ñ içerdiğinden haberleri mi yok sorusuna götürdü beni. (gerçi yanut biçiminde ñ siz olarak DLT de de var) Bu kaynağı sizden duydum, belki başka sonra üzerine daha detaylı konuşuruz, yétérince incelemem gérek.

YANKI
i. (Eski Türk. yangku, E. T. Türk. yanġu – yanku)
1. Bir sesin bir yere çarpıp geri dönerek tekrar duyulması ve bu şekilde duyulan ses, aksisedâ: Aşksızlara benim sözüm benzer kaya yankısına / Bir zerre aşkı olmayan belli bilin yabandadır (Yûnus Emre’den). Erişmişti dibi taht-ı serâya / Çıkardı yankısı evc-i semâya (Zâtî – T. S.). Ben kimsesiz seyyâhı meçhuller caddesinin / Ben yankısından kaçan çocuk kendi sesinin (Necip F. Kısakürek – Ö.T.S.).
2. teşmil. Bir olayın çevrede uyandırdığı tesir, akis.
ѻ Yankı uyandırmak: (Bir olay) Çevrede etki ve ilgi uyandırmak.

Ben burada ñ damgası görmüyorum Sayın Bilimdan siz görüyor musunuz? Kubbealtı lügatinden yola çıkarak "bazen /n/ ve /g/ sesleri yan yana gelince /n/ sesi veya her iki ses birden /ñ/ sesine dönüşebilmektedir." dénilebilir mi? Genizcil n sesini néyle gösterdiklerine bakmak gérek. Hiç göstermiyorlarsa bu Kubbealtı Lügatiniñ açıklamasını belirsiz kılar.
Ayrıca siz yonka da n ile k yan yana geldiği için n > ñ dönüşümü olmuş diyorsunuz ama yanku > yañku yazmıyor zaten, yangku yazıyor. Burada k içeren ekden bağımsız olarak ng bulunduğunu yazmışlar, soñra ñ ye dönüştü diye de yazmamışlar, düz n yazıyor.

Bu arada burada köken tartışıyoruz. Ben kabuk, talaştan filme géçemiyorum. Añlattığım eseme benim için daha olurlu. Usu alan yoñgadan geliyor diye bilsin.

---

1. Damgalık: Alfabe

[bilimdan]

Ben burada ñ damgası görmüyorum Sayın Bilimdan siz görüyor musunuz? Kubbealtı lügatinden yola çıkarak "bazen /n/ ve /g/ sesleri yan yana gelince /n/ sesi veya her iki ses birden /ñ/ sesine dönüşebilmektedir." dénilebilir mi? Genizcil n sesini néyle gösterdiklerine bakmak gérek. Hiç göstermiyorlarsa bu Kubbealtı Lügatiniñ açıklamasını belirsiz kılar.
Ayrıca siz yonka da n ile k yan yana geldiği için n > ñ dönüşümü olmuş diyorsunuz ama yanku > yañku yazmıyor zaten, yangku yazıyor. Burada k içeren ekden bağımsız olarak ng bulunduğunu yazmışlar, soñra ñ ye dönüştü diye de yazmamışlar, düz n yazıyor.

Orhun, Eski Uygur, Çağatay, Özbek ve Yeni Uygur Türkçelerinde ñ sesi ekseriyetle ng ile gösterilmektedir. Hatta bugünkü Özbek Türkçesinde ng'deki g sesini duyabiliyorsunuz. Dolayısı ile yangku ~ yañku birbirine denk oluyor. Günümüz Türk lehçelerinde yankı anlamına gelen sözlerde /ñ/ sesi yaygındır (yañğırıq / jañğırıq, gibi).

[Furkan Yıldırım]

Orhun, Eski Uygur, Çağatay, Özbek ve Yeni Uygur Türkçelerinde ñ sesi ekseriyetle ng ile gösterilmektedir. Hatta bugünkü Özbek Türkçesinde ng'deki g sesini duyabiliyorsunuz.

Orhun Türkçesinde hep ñ'niñ kendi damgası kullanılmıştır. Eski Uygurca dédiğiniz Irk Bitig dönemine dénk geliyorsa O Türkçede de ñ damgası kullanılmıştır diyebilirim. NG déğil.

Orhun, Eski Uygur, Çağatay, Özbek ve Yeni Uygur Türkçelerinde ñ sesi ekseriyetle ng ile gösterilmektedir. Hatta bugünkü Özbek Türkçesinde ng'deki g sesini duyabiliyorsunuz. Dolayısı ile yangku ~ yañku birbirine denk oluyor. Günümüz Türk lehçelerinde yankı anlamına gelen sözlerde /ñ/ sesi yaygındır (yañğırıq / jañğırıq, gibi).

Evet bende bunu dédim zaten. O ikisi dénk, ng = ñ dédim. Bu bir yazım meselesi, seslemde bir değişme yok. Örñeğin déñ sözcüğünden birde dénk ikizi(varyantı) oluşmuştur, bu bir dönüşme, değişme. Dédiğiniz gibi ng yan yana gelince ñ olduğu için yonga > yañka ya dönüşmüş olsa yonga > yoña gidişi çizilmek zorunda, sonrasında araya -k nasıl girdi o zaman. Ben soñ olarak bunuñ yonga sözcüğü ile ilişkili olmayıp yañ "dönmek" kökünden türetildiğine inandığımı belirtmek istiyorum. Zaten Kazakça Jañka ya bakıp bu film añlamındadır démek için Kazak Türkçesinde bunuñ film añlamında kullanılması gérekiyor.

[bilimdan]

Orhun Türkçesinde hep ñ'niñ kendi damgası kullanılmıştır. Eski Uygurca dédiğiniz Irk Bitig dönemine dénk geliyorsa O Türkçede de ñ damgası kullanılmıştır diyebilirim. NG déğil.

Yapılan yayınlarda Latin harflerine aktarılırken ng kullanıldığını görebilirsiniz.

[Furkan Yıldırım]

Yapılan yayınlarda Latin harflerine aktarılırken ng kullanıldığını görebilirsiniz.

Añlatamayacağımı añladım sanırım. Umarım diğer arkadaşlar né démek istediğimi añlamıştır. Añlamak için Türk damgalarını iyi bilmek gérek. Damgaları iyi bilen herkes Tengri yazımınıñ yanlış olduğunu, Teñri olması gérektiğini bilir.
Tıpkı bunuñ gibi Selenge > Seleñe, Tunga > Tuña... olmalıdır. Hep buna uygun açıklama yaptım. Yukarıda da bunu anlatmaya çalıştım ya zaten. Hatta böyle düşündüğüm için Yonga > Yañka olamaz dédim ya zaten, koñumuz buydu ya zaten.

[bilimdan]

Yapılan yayınlarda Latin harflerine aktarılırken ng kullanıldığını görebilirsiniz.

Añlatamayacağımı añladım sanırım. Umarım diğer arkadaşlar né démek istediğimi añlamıştır. Añlamak için Türk damgalarını iyi bilmek gérek. Damgaları iyi bilen herkes Tengri yazımınıñ yanlış olduğunu, Teñri olması gérektiğini bilir.
Tıpkı bunuñ gibi Selenge > Seleñe, Tunga > Tuña... olmalıdır. Hep buna uygun açıklama yaptım. Yukarıda da bunu anlatmaya çalıştım ya zaten. Hatta böyle düşündüğüm için Yonga > Yañka olamaz dédim ya zaten, koñumuz buydu ya zaten.

Siz Kubbealtındaki açıklamaya bakarak /ñ/ nerede diye sormuştunuz. Bunun izahı yapılan yayınlarda ve bugünkü bazı lehçelerin imlasında ñ harfi yerine ng harflerinin kullanılmasıdır. Mesela Kubbealtı Lügatinde tanrı kelimesine bakarsanız o da şöyle açıklanmış: (< Tañrı < Eski Türk. tengri). Görebileceğiniz üzere Eski Türkçesi ng harfleri ile yazılmış.

Dédiğiniz gibi ng yan yana gelince ñ olduğu için yonga > yañka ya dönüşmüş olsa yonga > yoña gidişi çizilmek zorunda, sonrasında araya -k nasıl girdi o zaman.

Söylediğim şu idi: "bazen /n/ ve /g/ sesleri yan yana gelince /n/ sesi bu ifadede kastedilen sadece n sesi /ñ/ sesine dönerken arkasından gelen /g/ de kalmaktadır veya her iki ses birden /ñ/ sesine dönüşebilmektedir." Kazak Türkçesinde bunun başka örnekleri de var. Aldın "ön" kelimesine +ğı (Türkiye Türkçesi +ki) eklendiği zaman aldıñğı şekli ortaya çıkıyor. Yahut hengâme kelimesi äñgime olmuş.

[bilimdan]

o > a değişimine başka örnek:
kovmak geçişli f. (Eski Türk. kov-mak) [Kubbealtı Lügati]
Sözcükte Tarihi Türk dillerinde görülen - o- > -a- ve –g > -v > -v değişmeleri görülür. Sözcüğün kökü Senglah'ta kav, kavla- biçimlerinde (Seng. 278r), Lugat-ı Çağatay'da kog- biçiminde (LÇ: 237),. Dictionnaire turk-oriental'de kav- biçiminde görülmektedir (DTO: 410). miŋ hile birle düşmeniŋ kaçsa, niçe kim tülkü dék kirgüsi ahır pençeŋe, kavguçı çün arslan érür. E Teres (2009), Çağataycada Söz Yapımı (Doktora Tezi)

[Furkan Yıldırım]

Dün size kanıt sorarken gerçekten néñ¹ bunlara örnek añımsamadığım içindi. Soñradan Oğuzca Yok, Uygurca Yak usuma geldi. Kaynak: Abdurehim Heyit - Karşılaşınca. https://www.youtube.com/watch?v=MJucB1sf4mE

Dün anlatamadığım konulardan biriside siz yangku dan yañkı olmuş dédiniz bende orada /ng/ ile /ñ/ sesini göstermişler zaten dönüşme yok dédim. Soñradan verdiğiniz örnekler ise géçerliydi. Böyle bir kural belki Kazak Türkçesinde var, ben néñ duymadım. Türkiye Türkçesinde, eski kökte /ñ/ var ise bu ya /nk/ Örnek: Dénk biçimine dönüşüyor yada düz /n/ Örnek: Töñmek > Dönmek sesine dönüşüyor. Yañ yaña /ng/ gelirse néñ bir öy² /ñ/ye döñüşmez. Örñeğin görün-gü > görüñgü olmaz. /ñ/ sesi içeren +gX biçiminde ek almış kökleriñ hepsi Eski Türkçede de /ñ/ içerir.

Dün tek bir koñu konuşmadık, "TDK'nuñ Yonga > Yañka değişimi bétimesi³ yañlış déğil." diye kabul édiyorum ancak yine de talaş, kabuk añlamına gelen bir sözcüğüñ film añlamına geliyor olması ilginç déğil mi? Yañka "film" sözcüğünüñ kökenini böyle mi açıklıyorsunuz? Soñuçta sözlükçüler déğil siz Yonga sözcüğünden geldiğini söylediniz. Ben duyduğumda film şeritiniñ döñmesi bunuñ bir yére yansıtılmasından⁴ mı yola çıktılar diye düşünmüştüm. Bu esemeli olur, bu günde şerit kullanılmasa bile böyle bir durum, görüntünüñ aygıtta döñüşü söz koñusu.

---

1. néñ: şéy, her, hiç
2.öy: zaman
3.bétimek: kaydetmek
4.ilk film makinası döñen iki diske takılan film şeritiniñ onlarla döñmesi ve ekrana yañsıtılması ile elde édiliyordu. Bu günde cd/dvd döñerken okunan bilgileriñ ekrana yansıtılması söz konusu.

[TürkçeSözlük78]

"İzleven" sözcüğü nasıl sizce? Kendim türetmeye çalıştım, biraz toyum sözcük türetmede. Ayrıca video yerine arkadaşlarımla birlikte bayağı uzun süredir "izleti" sözcüğünü kullanıyoruz. Bence çok güzel bir sözcük ve tam karşılıyor.

This post was deleted by datadeveb on 25 Eki 2018, 18:44.
Gérekçe: Toslak düşünce

[datadeveb]

görmek > görü > görüt
sarmak > sarı > sarıt
dürmek > dürü > dürüt

Bir anlam bağı çıkar mı?