Computing

[Boraan]

Türkçemizde hesaplama sözcüğü calculation sözcüğünü karşıladığından computing sözcüğünü karşılayacak herhangi bir kök bulunmadığından bir  bilimkişisince zorunluluktan ileri gelen  ber- kökü uydurulmuştur.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Berim

Etimoloji

Berim kavramı bilgisayar bilimi ile ortaya çıkmıştır. İngilizce yayınlarda calculation ve computation terimlerinin farklı kavramlar içermesi ama Türkçe'de bunların genelde hesaplama terimi ile karşılanmaya çalışılması, computation için ayrı bir sözcük gereğini doğurmuştur.[1] (Örneğin, Beyond Calculation: The Next Fifty Years of Computing adlı kitabın başlığı "Hesaplamanın Ötesinde: Berimin Gelecek Elli Yılı" olarak çevrilebilir.) Tamamen uydurulmuş olan "ber" kökü ile berim, bermek, berimsel, bergi gibi terimler üretilmiştir, bunlar bilgisayar bilimi ve ilişkili sahalardaki yayınlarda kullanılmaktadır.[2]
Kaynakça[değiştir]

^ Halit Oğuztüzün (Şubat 1998). "Berimsel Bir Deneme". Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
^ Örneğin Google'da "algoritma" ve "berim" veya "berimsel" sözcüklerinden birini içeren Türkçe sayfalar [1]

İlgili savyazıdan bir kesit :

Hesaplama aritmetik öğrendiğimiz ilk günlerden beri tanışık olduğumuz bir kavram. Sayıları, saymayı ve sayılarla diğer işlemleri yapmayı öğrenerek hesaplama dünyasına adımımızı atıyoruz. Cebir, diferansiyel ve integral kalkulus bu yolculuğun sadece birer durağı: hesaplamayı daha karmaşık nesnelerle yapıyoruz sadece. Bu ve benzeri hesapları bilgisayar kullanarak yapmaya başlayınca bilgisayarı bir hesaplama aracı olarak tanıyoruz. Hesaplama yöntemlerimizi de algoritma olarak adlandırıyoruz.

Oysa sadece oyun programları bile bize bilgisayarın hesaplama aracı olmakla sınırlanamayacağını gösteriyor. Bu sınırlamayı ortadan kaldıran temel etken bilgisayarın hesaplama yeteneğine eş düzeyde önemli olan girdi/çıktı yapma yeteneğinden başka bir şey değil.

Bu iki kavramı bir de programlama paradigmaları acısından yorumlayalım.

Genel olarak, bir fonksiyonel programın (örneğin Haskell dilinde), hesaplama yaptığını, buyurgan (imperative) bir programın (örneğin C dilinde) berimleme yaptığını söyleyebiliriz. Buyurgan programı, tüm girdi işlemlerini program yürütümünün başında yapmak üzere kısıtlayabilirseniz, bu programın bir hesaplama yaptığını da söyleyebilirsiniz. Oysa program doğası gereği etkileşimli ise (bir süreç denetim programı gibi), böyle bir kısıtlama mümkün görülmemektedir. Berimleme kavramının genişletilmiş bir hesaplama kavramına indirgenip indirgenemeyeceği acık bir problemdir.

İsin bir yönü de gönderimsel şeffaflık (referential transparency) ile ilgilidir: Aynı sonucu veren iki alt-hesaplamayı herhangi bir ana hesaplama içinde ana hesaplamanın sonucunu etkilemeksizin değiş tokuş edebilirsiniz. Bu gönderimsel şeffaflıktır --modülerliğin ideal biçimi. Oysa iki berimlemenin denkliğinin nasıl tanımlanacağı bile açık değildir. Buradaki zorluğu görmek için iki C (ya da Pascal vs.) fonksiyonunun denkliğini tanımlamaya çalışın; global değişkenlerin olabileceğini ve bunların girdi komutlarından etkilenebileceğini de aklınızdan çıkarmayın. Genel olarak, berimlemede gönderimsel şeffaflık yoktur. Bu noktayı başka fiyakalı sözlerle vurgulamak istersek, bir hesaplamanın dışsal (extensional) olarak, bir berimlemenin ise içsel(intentional) olarak tanımlandığını söyleyebiliriz. Gözleyeceğimiz bir farklılık da bir hesaplamanın sonlu sayıda adım atılarak tamamlanmasına karşın bir berimlemede böyle bir şartın aranmamasıdır. Demek ki berimleme bir algoritmanın gerçekleştirimi olmayabilir.

Bu yazı computing ile calculation arasındaki ayrımdan dolayı  computing sözcüğünü uydurukluğa kaçmadan yeniden uygun bir sözcükle karşılama sorunsalını doğurmuştur.

[Oktay D.]

Ben sayılım "computing" ile sayımlama "calculation" sözcüklerini kullanıyorum. İlk sözcük, yazılım donanım bilişim sözcükleriyle de tesadüfen uyuştu.

[Toygun]

sayımlama   
(I) a. İstatistik.
Güncel Türkçe Sözlük

Sayımlama bu anlamda geçiyor sözlüklerde... Ona bir de hesaplama anlamını katmak karışıklık doğurur.

[Oktay D.]

Doğru, unutmuşum! Dahası, yérliğiñ çevirisinde de o añlamda kullanmışım (yazışmalık ana bétiniñ dip bölümünde).

Bu durumda,
sayma "counting"
sayışım "accounting" (bkz. Sayıştay, sayış-)
sayımlama "istatistik"
sayılım "computing"
işlemleme "hesaplama"
işlem "operation" (teknik, genel?)
işlemci "operator" (matematik, doğabilim, teknik?, genel?)
işle- "operate" (teknik)

[Boraan]

bilgi işlem ikilemesi kullanıldığına göre işlemlemek  sözcüğü computing sözcüğünü karşılamak için daha uygun gibi. Güncel sözlükte geçmese de terim olarak aşağıdaki kullanımda.

İng. computation

Belirli bir amaca ulaşmak üzere art arda gelen bir takım işlemlerin tümünü gerçekleştirme işi. Anlamdaş. işlem.
BSTS / Matematik Terimleri Sözlüğü 1983

Şöyle de olabilir.

sayılım "hesaplama" ??
işlemleme "computing"

Ancak kimi yerde işlemleme sözcüğü processing için de kullanılmaktadır.Anlam yarımını nasıl sağlayabiliriz.

[Oktay D.]

işlem daha çok matematiksel bir çağrışım yaptığından, işlemleme "hesaplama" olarak kullanılmalı diye düşünüyorum. Né de olsa toplama, çarpma, türev, integral gibi işlemlerle hesaplama yapılmaktadır.

Öte yandan bilgisayarıñ yaptığı şey, özünde saymak olduğu için (tüm diğer işlemleri de 0-1'leri saymak üzerinden gerçekleştirmektedir) onuñ sayılım gibi say- köküne dayalı bir sözcükle karşılanması oldukça elvérişli görünüyor.

Bilgisayar yongası olan işlemci sözcüğü, operator değil de processor sözcüğünüñ karşılığı olmaktayken, işlemleme sözcüğünüñ processing sözcüğünü de karşılaması doğaldır bence. Ancak, ben bu kavram için işlemleme sözcüğünü çok uzun buluyorum. Oysa o deñli dolaylı olmasındansa işleme "processing" sözcüğü daha uygun ve çağrışımı matematiksel olmaktan çok, bir iş uygulama üzerine gibi durmaktadır.

Kısaca,
sayılım "computing"
işlemleme "hesaplama"
işlemci "processor"
işleme "processing"
işlem "operation"

[Boraan]

sayılım "computing"
işlemleme "hesaplama"
işlemci "processor"
işleme "processing"
işlem "operation"

bunları taplıyorum,

Process için de  ''işleyiş'' denilebilir.
 

[Oktay D.]

zaten süreç "process" aşırı yaygın olarak déniyor ve bence oldukça iyi.

[Boraan]

kimi yerde süreç de deniliyor evet, diğer yandan Process Mühendisi dendiğinde işleyiş mühendisi demek uygun düşüyor gibi.

[sp]

bermek vermenin eski hâliymiş gibi duruyor

[Oktay D.]

bermek vermenin eski hâliymiş gibi duruyor

Nétekim, vér- sözcüğünüñ eski biçimi bér- dir.

[Toygun]

İşlemlemek sözcüğü başka bir anlamda kullanılıyor.

TBD'nin sözlüğünde cooperative computing, imeceli bilgi işleme olarak karşılanmış.

[Boraan]

Genel olarak bilişim terimlerinde  computing >>bilgi işlem   olarak geçiyor, işlemleme bundan ayrımlı bir sözcük.Bence Oktayın önerisi sayılım tek sözcükle karşılamak için güzel bir karşılık.

[Bi50likdaha]

calculate (v.)  hesaplama
compute        sayma

Değil mi zaten ? Neden "ber" diye bir nen uydurmak istemişler ki?
Yok şimdi utanç verici , sözcük bulamadık karşılık söz uydurduk mu diyeceğiz ? Neyse.

Bence böyle bir kavram eksikliği varsa eğer , diğer Türk dillerinde ki "san" alınabilir o da olmadı , saymak'ın kökenleyerek en köküne inilip yeni bir kök türetilmelidir.

[Bi50likdaha]

Sa- ve say- biçimleri Türkiye Türkçesinde 15. yy'a dek eş zamanlı olarak kullanılmıştır. Asya Türkçesinde varolmayan /y/ sesinin, sayu zarfından geri türemiş parazitik bir ek olduğu varsayılabilir.
Nişanyan

Sanırım , Say ma San buradan geliyor ve ikisi de oldukça yakın anlamlara iye.

Sa- kökü 15. yüzyıla kadar diriymiş , diriltelim yine  .