2. bét (Toplam 5 bét)
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
08 Oca 2015, 23:34
gönderen Toygun
Ağızlarda denkteş, evdeş, işteş(dost), yerdeş, tekdeş, Tarama sözlüğünde emikdeş(emikdaş hâli de var) sözcükleri var. Kanımca -deş de doğru, -daş da ama elbette uzmanı değilim konunun... Bu arada sanal ortamda bu ekle ilgili bir makâle bulamadım.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
09 Oca 2015, 00:09
gönderen M.calli
çok ilginç bir konuymuş bu ekin kullanımı gösteren en eski kaynaklarda nasıl ? ekler sanırım süreç içersin de ünlü uyumlarını sağlıyorlar gibi geldi bana buradaki -imiş örneğini görünce
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
10 Oca 2015, 15:11
gönderen Toygun
Zeynep KORKMAZ (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara, TDK Yayınları, s.46.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
10 Oca 2015, 15:13
gönderen Oktay D.
Hah işte o Eski Türkçe örnekleri vérmeyip bugünküleri vérmekle iyi étmemiş. Eski Türkçe ince sıralı örnekler nedir? Bulamadık. Bir yandan Talat Tekin -deş biçimi yoktur diyor bir yandan Zeynep Korkmaz Eski Türkçeden béri var diyor. ikisi de bu savlarını destekleyen açıklamaları yapmamış.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
10 Oca 2015, 21:57
gönderen Kızıltürk
Talip Yıldırım'ın bir yazısında:
''Yeni Uygur Türkçesinde ekin sadece +daş şekli görülür, bu
nedenle ek ünlü ve ünsüz uyumu dışındadır.Türkçede eskiden
berikullanılan bu ek, Çağatay Türkçesinde +daş,+deş, taş, Özbek
Türkçesinde +daş,+deş, +taş, +teş şeklindedir. Başlıca fonksiyonları
eşlik, ortaklık ve mensubiyet, bağlılık ifade eden isimler yapmaktır...'' demektedir.[Yıldırım,2001] Yani Uygur Türkçesi,Özbek Türkçesi ve Çağatay Türkçesinde bu ek kullanılıyormuş.
A.Von Gebain'e göre bu ek +dA 'bulunma durum eki' ile eş sözcüğünün birleşimidir.[Gebain,1981]
Clauson'a göre bu ek, ''Bulunma hali ekiyle eş kelimesinin kaynaşmasıyla oluşmuş bir ek olduğu kabul edilir.''[Clauson,2007]
Talat Tekin, Orhun Türkçesi adlı betiğinde bu ekten örnek olarak kadaş ma kagadaş [kādaş] 'yakın akraba' sözcüğünü gösterir.[Tekin,2003] [1]
Sonuç olarak bu +dAş eki +dA 'bulunma durum eki' ma eş sözcüğünün birleşiminden oluştuğunu söylemek doğrudur.Eski Türkçe Kadaş ve kagadaş sözcükleri buna örnektir.
Dipçe:
[1]= kadaş sözcüğü Uyuk-Turan Yazıtında geçmektedir.Kagadaş sözcüğü ise Hemçik-Çırgakı Yazıtında geçmektedir.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
10 Oca 2015, 22:08
gönderen Oktay D.
+dA ile éş bileşimi olsaydı, ünlü uyumuna uyardı. Bence bu açıklama sırf añlama bakarak yapılmış yüzeysel bir kökenleme. Ben artık ekiñ başka bir sözcük olabileceğini düşünüyorum, diğer türlü açıklamalar eksik kalıyor.
[Deleted]

Gönderilme zamanı:
11 Oca 2015, 03:16
gönderen Kızıltürk

This post was deleted
by
Kızıltürk on 04 Şub 2015, 01:11.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
04 Şub 2015, 02:13
gönderen Kızıltürk
+dAş 'birliktelik/ortaklık' eki,
Tek seslemli adlara gelip geçişli eylem yapan +dA ekine Türkçe'de ortaklaşalık/karşılıklılık eki olan -ş-[asli biçimi -ç- dir.][1] gelmiş olabilir.
YT.ündeş 'aynı ses veren/yapan' < MK.ünde- 'ses yapmak,çağırmak' < *ǖn 'ses'
Bundan yola çıkarak;
ET.kadaş 'akraba,kardeş' < *kada- '(?)akraba olmak,akraba yapmak' < *kā 'akraba,aile'
böyle bir kurgu oluşturabiliriz.
Bu düşüncem kesin olarak 'doğru' değildir.Sadece varsayımdan ibarettir.
Dipçe:
[1]=Talat Tekin, "Türkçe /ş/, Çuvaşça /ś/, Moğolca /ç/", Makaleler 1: Altayistik, Ankara, 2013, bet 199
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
04 Şub 2015, 17:48
gönderen M.calli
kardeş sözcüğü karındaş tan evrilme değil miydi?
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
07 May 2018, 20:18
gönderen Toygun
Oktay D. yazdı:+dA ile éş bileşimi olsaydı, ünlü uyumuna uyardı. Bence bu açıklama sırf añlama bakarak yapılmış yüzeysel bir kökenleme. Ben artık ekiñ başka bir sözcük olabileceğini düşünüyorum, diğer türlü açıklamalar eksik kalıyor.
-deş olarak kullanımına 17. yüzyıldan ilişkin bir örnek buldum.
Aġyār ile seyrāna gidüp ol büt-i mehveş
Cem‘ oldı yine meclise bir nice büzükdeşNEV‘Î-ZÂDE ATÂYÎ’NİN HEZLİYÂT’I (24. sayfadan)
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
07 May 2018, 20:31
gönderen Oktay D.
62. beyite bakınca ünlü uyumuna göre uyak yapmadığı görülüyor. 17.yy Osmanlı yazısında +deş/+daş ayrımı yapabilecek bir şey bulunmuyor. O yüzden orada +daş olduğundan kuşkuluyum.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
07 May 2018, 23:13
gönderen bilimdan
Kızıltürk yazdı:Özbek Türkçesinde +daş,+deş, +taş, +teş şeklindedir.
Özbek Türkçesinde dosh şeklinde tek şekillidir: Vatandosh /vätändåş/, yo'ldosh /yoldåş/.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
08 May 2018, 23:39
gönderen Oktay D.
Vatan ve yol zaten kalıñ ünlülü sözcükler (Arapça watan sözcüğüneki t kalıñdır). Özbekçede, örneğin meslektaş gibi ince sıralı sözcüğe kalıñ ünlülü +dAş gelmiş mi hiç?
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
09 May 2018, 00:17
gönderen bilimdan
Oktay D. yazdı:Vatan ve yol zaten kalıñ ünlülü sözcükler (Arapça watan sözcüğüneki t kalıñdır). Özbekçede, örneğin meslektaş gibi ince sıralı sözcüğe kalıñ ünlülü +dAş gelmiş mi hiç?
Özbek Türkçesinde
vatan kelimesi ince ünlülü telaffuz edilir (Azerbaycan Türkçesindeki
vətən gibi) ancak Özbekistan'da a / ä telaffuzu bölgeden bölgeye değişiklik gösterebiliyor. Bu bakımdan bir başka örnek verilebilir:
tengdosh.
Ynt: +dAş/+tAş mı yoksa +daş/+taş mı?

Gönderilme zamanı:
09 May 2018, 01:12
gönderen Oktay D.
bilimdan yazdı:[...]Bu bakımdan bir başka örnek verilebilir: tengdosh.
Démek bizdeki gibi:
dénktaş. Ben bunuñ kurallı olduğunu düşünüyorum, başka Türkçelere de bakmalı. Sağ oluñ.