Yiğirmi necə yirmi oldu?

[ingichka]

"Dönme Türkçesi" déyişi baña biraz kaba bir sesleniş gibi geliyor:
"Dönme" sözcüğü, Sevi Sabetay'ıñ 16.yy'da başlattığı bir yahudi mezhebindeki müridlerine, siyâsî nedenlerle Müslümanlığı seçip Türkçe öğrenmeleri ma İzmir'e sürülmeleriyle o mezhebiñ dışındaki Yahudiler tarafından vérilen addır. İzmirliler onlara "Selânikli" dér, kendi aralarında birbirlerine "Efendi" dédiklerine denk gelinmiştir, ancak daha yaygın ma bilimsel olarak "Sabetaycı" adı kullanılır. Bunları, Ilgaz Zorlu'nuñ "Evet, Ben Selânikliyim" kitabında da bulabilirsiñiz.

Sabetaycılarıñ "dönmeden önce" konuştukları Türkçe, biraz kırık bir Türkçedir. Bugünkü Yahudileriñ konuşmalarına çok beñzerdir. Ancak "döndükten soñra" Türk olmaya da karar vérdikleri için, Türkçeyi de düzgün ma ölçünlü olarak öğrenebilmek amacıyla "Fevziye Mektebleri" diye añılan okulları kurmuşlardır (soñuçta kırık bir Türkçeyle konuştuklarında Yahudi oldukları belli olacaktı). Bunlardan ilki "Şemsi Efendi" adındaki tarikat önderiniñ açtığı okuldur.

Bu yüzden "Dönme Türkçesi" diye adlandırılan Türkçe, özünde diğerleriniñ konuştuğu Türkçedir. Yoksa, kendilerini Müslüman Türkler arasında nice gizleyeceklerdi?

Osmanlı tebaasında zatən dəyişik qonuşma biçimləri vardı. Adam yahudilərin qonuşma biçimi ilə yahud rumların qonuşma biçimi ilə türkcə qonuşsa bilə "Müslümanım" diyorsa -İslâm'a görə Müslüman'ım deyən birinə "kafir" deyən o kişi kafir deyilsə özü kafir olur anlayışından dolayı- üstünə fazla gidilmiyor ola bilirdi. Kamal Atatürkün qonuşmalarına qulaq asanda qonuşmaları çoq dəyişim gəlmiyor ama bu günkü türkcəyə görə böylə. Dilin bu günkü şəklini almasında onun etkiləri olduğu için bazı şeylərin bu gün anlaşılması daha qıyın ola bilir faqat Redhouse ma Kamus-ı Türki gibi qaynaqlar 1928'dəki alfabe dəyişikliyindən qısa bir sürə öncəki türkcənin yağdayı haqqında bir çoq bilgiyi ortaya qoyuyuor. Bunları incələdikcə görülən odur ki bizim türkcəmizin bazı səs özəllikləri aslında Azərbaycan türkcəsinə yaqın ikən 1928'dən sonrakı dönəmdə bu özəlliklər qayb olmuşdur.

[Oktay D.]

Osmanlı tebaasında zatən dəyişik qonuşma biçimləri vardı. Adam yahudilərin qonuşma biçimi ilə yahud rumların qonuşma biçimi ilə türkcə qonuşsa bilə "Müslümanım" diyorsa -İslâm'a görə Müslüman'ım deyən birinə "kafir" deyən o kişi kafir deyilsə özü kafir olur anlayışından dolayı- üstünə fazla gidilmiyor ola bilirdi. Kamal Atatürkün qonuşmalarına qulaq asanda qonuşmaları çoq dəyişim gəlmiyor ama bu günkü türkcəyə görə böylə. Dilin bu günkü şəklini almasında onun etkiləri olduğu için bazı şeylərin bu gün anlaşılması daha qıyın ola bilir faqat Redhouse ma Kamus-ı Türki gibi qaynaqlar 1928'dəki alfabe dəyişikliyindən qısa bir sürə öncəki türkcənin yağdayı haqqında bir çoq bilgiyi ortaya qoyuyuor. Bunları incələdikcə görülən odur ki bizim türkcəmizin bazı səs özəllikləri aslında Azərbaycan türkcəsinə yaqın ikən 1928'dən sonrakı dönəmdə bu özəlliklər qayb olmuşdur.

Konuşmalarından ötürü üzerine gidenler Müslümanlar değil, diğer Yahudilerdir zaten. Sabetaycılık, Yahudilik içinde karşıtlıklar içeren bir konudur.

Osmanlılar'da ölçünlü bir telafuz durumu olmadığı için, olasılıkla herkes kendi ağzına göre konuşuyordu. Bugün de biraz öyledir. Yazı Türkçesini kendi ağzınıñ ses özelliklerine göre konuşan çok kişi görebilirsiñiz. Bu yüzden Redhouse'uñ "tek bir telafuz ölçünü" vérebileceğine kesinlikle inanmıyorum. 1920'lere ait başkalarınıñ ses kayıtları da incelenmelidir.

[ingichka]

Konuşmalarından ötürü üzerine gidenler Müslümanlar değil, diğer Yahudilerdir zaten. Sabetaycılık, Yahudilik içinde karşıtlıklar içeren bir konudur.

Osmanlılar'da ölçünlü bir telafuz durumu olmadığı için, olasılıkla herkes kendi ağzına göre konuşuyordu. Bugün de biraz öyledir. Yazı Türkçesini kendi ağzınıñ ses özelliklerine göre konuşan çok kişi görebilirsiñiz. Bu yüzden Redhouse'uñ "tek bir telafuz ölçünü" vérebileceğine kesinlikle inanmıyorum. 1920'lere ait başkalarınıñ ses kayıtları da incelenmelidir.

Sadəcə Redhouse deyil Şəmsəddin Sami də yiğirmi demiş.

[ingichka]

Charles Boyd'un The Turkish interpreter; or, A new grammar of the Turkish language kitabından (1842):

[ingichka]

1890 tarihli Dictionnaire portatif turc (R. Youssouf):

[ingichka]

Demək ki yirmi oqunuşuna 1890'da rast gəlmək oluyormuş.

[ingichka]

"Yirmi"niñ dönmə türkcəsi olmadığını göstərən bir qaynağa daha rastladım; Artin Hindoglu 1831:

[wreckingball]

    Elinde Halaçça sözlüğü olan biri yirminin Halaçça karşılığına bakabilir mi?

[Bi50likdaha]

Yigirmi yazımı sabit okunuşu farklı olduğundan dolayı böyle bir kanıya düştünüz bence.
Yoksa eğitimsiz , öğretimsiz dedelerimizden Yirmi olarak [desc=Bunun altı niye çizik ?]işitmezdik[/desc] bu sözcüğü.

[wreckingball]

      Wikipedia' nın Halaçça sayılar bölümünde yirminin karşılığı olarak "ji.ir.mi" verilmiş. Bildiğim kadarıyla Halaçça eski Türkçedeki söz içi veya sonu fark etmez ġ sesini devam ettiriyordu. Kafam karıştı dolayısıyla. Halaçça uzun i sesli "yiirmi" nin varlığı wikipediadaki yanlışlardan biri mi yoksa gerçekten de yiirmi mi? Öyleyse eski Türkçede de bunun uzun i'li yiirmi sözcüğünün olması gerekir.
      Yineliyorum, Halaçça sözlüğü olan bakabilir mi?

[Engin]

      Wikipedia' nın Halaçça sayılar bölümünde yirminin karşılığı olarak "ji.ir.mi" verilmiş. Bildiğim kadarıyla Halaçça eski Türkçedeki söz içi veya sonu fark etmez ġ sesini devam ettiriyordu. Kafam karıştı dolayısıyla. Halaçça uzun i sesli "yiirmi" nin varlığı wikipediadaki yanlışlardan biri mi yoksa gerçekten de yiirmi mi? Öyleyse eski Türkçede de bunun uzun i'li yiirmi sözcüğünün olması gerekir.
      Yineliyorum, Halaçça sözlüğü olan bakabilir mi?

Doerfer'in hazırladığı Halaçça sözlüğünde yirmi biçiminde geçiyor.

[Bi50likdaha]

Oğrun O zaman dönme dili diyenler uzayabilir.

[cingelek]

      Wikipedia' nın Halaçça sayılar bölümünde yirminin karşılığı olarak "ji.ir.mi" verilmiş. Bildiğim kadarıyla Halaçça eski Türkçedeki söz içi veya sonu fark etmez ġ sesini devam ettiriyordu. Kafam karıştı dolayısıyla. Halaçça uzun i sesli "yiirmi" nin varlığı wikipediadaki yanlışlardan biri mi yoksa gerçekten de yiirmi mi? Öyleyse eski Türkçede de bunun uzun i'li yiirmi sözcüğünün olması gerekir.
      Yineliyorum, Halaçça sözlüğü olan bakabilir mi?

Ğ sesi Türkiye Türkçesi dışındaki birçok lehçede Türkçe menşeli sözlerde umumen kalın sırada ünlülerle birlikte kullanılmaktadır. Yirmi sözü diğer lehçelerde yigir~iyir~yiyir~jıyır gibi şekillerle başlamaktadır. Dolayısıyla Halaççada yiirmi şeklinde bulunuyorsa acep değildir.