Yazışmalık

Şu adreste Koronavirüs yüzünden dilimize giren terimler sıralanmış. Çoğu için yazışmalıkta başlıklar açılmış. Hepsini bir aray topladım. Madde başlıkları ilgili altbaşlıklarda tartışılabilsin diye
https://www.amerikaninsesi.com/a/corona ... 46487.html


ACE2 (Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim 2):
En çok akciğer, kalp ve böbrekte bulunan bir protein. Bu protein akciğerin iltihap yapmasını ve su toplamasını önlüyor. Ancak Corona virüsü ACE2'ye yapışarak işlevini bozuyor. ACE2’nin yüksekliği hastalık riskini de arttırıyor.

TVY
enzim: viewtopic.php?f=48&t=3732&p=10931&hilit=enzim#p10931
---
Altta yatan hastalık:
Astım, şeker, HIV, kronik akciğer hastalığı, kanser, kalp damar hastalıkları gibi uzun dönemli yaşanan sağlık sorunları

TVY
hasta: viewtopic.php?f=2&t=3362&p=9918&hilit=hastal%C4%B1k#p9918
---
Antikor:
Herhangi bir hastalığa neden olan etkenleri zararsız duruma getirmek için vücudun ürettiği organik bağışıklık maddesi.

TVY
antikor: viewtopic.php?f=48&t=10041&p=39932&hilit=antikor#p39932
---
Asemptomatik:
Semptom (belirti) vermeyen, sessiz seyreden hastalık

TVY
sendrom: viewtopic.php?f=48&t=3054&p=8962&hilit=semptom#p8962
semptom: viewtopic.php?f=48&t=11621&p=48763&hilit=semptom#p48763
---
Aşı
Bazı virüsler karşısında etkisiz kalabilecek antikorların harekete geçmesi için kullanılan ve kas, damar ya da ağız yoluyla vücuda verilen eriyik. Vücuda aşı yolu ile zayıflatılmış veya öldürülmüş mikrop verilirse, vücut bu mikropların maddelerine karşı antikor üreterek direnç kazanır.
---
Bağışıklık (immün) yetmezliği
Kronik bir sağlık sorunu, ilaçla baskılama ya da yetersiz beslenme gibi sebeplerle vücudun savunma sistemi elemanları arasındaki koordinasyonun bozulması. Bağışıklığı zayıf olanların mikroplarla ve hastalıklarla savaşı başarısız olabiliyor.
---
Corona virüsü
Soğuk algınlığından SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) ve MERS (Ortadoğu Solunum Sendromu) gibi ağır seyreden hastalıklara neden olan virüs ailesi.

TVY
coronavirus, koronavirüs, korona virüsü: viewtopic.php?f=48&t=13371&p=60401&hilit=korona#p60401
---
COVID-19
Yeni tip Corona virüsü SARS-CoV2’nin neden olduğu solunum yolu hastalığına Dünya Sağlık Örgütü’nün verdiği kısaltma isim (Corona Virus Disease of 2019)
---
Çan eğrisini düzleştirmek
Birim zamanda daha az sayıda insanın hastalığa yakalanması ilkesi. Virüsün yavaşlatılarak hastanelerin ve ülkelerin altyapısının yoğunluktan çökmesini engelleme amacını taşıyor.
---
Çift kör çalışma
Klinik araştırma ve deneylerde yanlılığı azaltmak amacıyla kullanılan bir yöntem. Araştırma kapsamına alınan deneklere yeni yöntemin mi 'placebo'nun mu uygulandığını ne araştırmacılar ne de denekler bilir.

TVY
çift, çiftçi, çiftlik: viewtopic.php?f=2&t=11271
kör: viewtopic.php?f=215&t=2806
---
ECMO (Ekstrakorporal Membran Oksijenizasyonu)
Ventilatör yani suni solunum cihazından farklı olarak hem kalp ve akciğer yetmezliği durumlarında, bu organların görevini üstlenen makine. Solunum dışında kan dolaşımını da sağlar.
---
Enfeksiyon
Hastalık yapıcı (patojen) bir mikroorganizmanın insan vücuduna girdikten sonra, üreyip çoğalarak, istenmeyen belirtiler ve/veya hastalıklar oluşturması.

TVY
enfeksiyon: viewtopic.php?f=48&t=10079&p=40186
---
Enfekte
Enfeksiyon geçiren kişi

TVY
algın: viewtopic.php?f=233&t=9840&p=38680
---
Epidemi:
(Salgın) Bir hastalığın veya başka bir durumun yaygınlaşması ve birçok kimseye birden bulaşması.
---
İzolasyon
(Tecrit) Hastaların sağlıklı bireylerden, hastalığın yayılmasını engellemek için uzak durması.

TVY
yalıtık: viewtopic.php?f=6&t=10942&p=45489
sosyal izolasyon: viewtopic.php?f=2&t=13415&p=60704
---
Karantina
Bulaşıcı bir hastalığın yayılmasını önlemek için belli bir bölgenin veya yerin kontrol altında tutulup giriş çıkışların engellenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemi

TVY
karantina demesek, ne desek?: viewtopic.php?f=2&t=1004&p=44682
---
KKE Kişisel Koruyucu Ekipman
(Donanım) Özellikle sağlık çalışanlarının bulundukları ortamda önce kendileri sonra da çevrelerinin güvenliğini korumak için kullandıkları malzemeler. Bu ekipman içerisinde eldiven, maske, yüz koruyucu, tıbbi tulum, önlük sayılabilir.

Gear - Ekipman: viewtopic.php?f=234&t=10054&p=40011&hilit=ekipman#p40011
---
Kuluçka süresi
(Incubation) Virüsle karşılaştıktan ilk belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen süre.

TVY
inkübasyon, kuluçka: viewtopic.php?f=48&t=10575&p=43468
---
Mortalite
Genel nüfus içinde belli bir hastalığa bağlı ölüm oranı.

TVY
morbidite , mortalite (sayrılık-ölüm oranı): viewtopic.php?f=48&t=1085&p=3386
---
Müşahade
(Gözlem) Hastalıklara müdahale ya da tedavi öncesinde uygulanan, sürekli tetkiklerle hastanın takip edildiği tıbbi yaklaşım.
---
N95
Özellikle viral enfeksiyonlarda bulaşıcılığı engelleyebilen, 5 mikrondan küçük partikülleri tutan bir maske türü
---
Pandemi
Dünyada eşzamanlı olarak çok yaygın bir şekilde çok fazla sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı hastalıklara verilen isim.

TVY
pandemi: viewtopic.php?f=2&t=13430
---
R-Sıfır ya da R0
Temel bulaşıcılık ya da üreme katsayısı. Virüsün bulaştığı kişinin kendisi hariç ortalama kaç kişiyi enfekte edebileceğini gösteren bir sayı.
---
SARS-CoV2
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni Corona virüsünün resmi adı.
---
Semptom
(belirti) Alışılmışın dışında bir durum nedeniyle vücut işlevlerindeki bozukluklar.

TVY
sendrom: viewtopic.php?f=48&t=3054&p=8962&hilit=semptom#p8962
semptom: viewtopic.php?f=48&t=11621&p=48763&hilit=semptom#p48763
---
Semptomatik tedavi
Hastalık belirtilerinin giderilmesine yönelik tedavi.

TVY
tedavi: viewtopic.php?f=2&t=13431
beldek: viewtopic.php?f=48&t=11621&p=48763&hilit=Semptom#p48763
semptom: viewtopic.php?f=48&t=3054&p=41035&hilit=Semptom#p41035
belirgi, belirge: viewtopic.php?f=48&t=3054&p=8962&hilit=Semptom#p8962
---
Sepsis
Vücutta olan enfeksiyonun kana karışıp, ciddi reaksiyonlara neden olması. Kan zehirlenmesi

TVY
ağı (zehir): viewtopic.php?f=203&t=1313&p=48205
---
Sosyal mesafe koymak
Hastalığın yayılmasını önlemek için kalabalık ortamlardan, gerekli olmayan sosyal buluşmalardan uzak durmak, evden çıkmamak, zorunlu sosyalleşme halinde arada en az bir metre boşluk bırakmak, el sıkma, sarılma ve öpüşme gibi sosyal temaslardan uzak durmak.

TVY
sosyal mesafe: viewtopic.php?f=2&t=13429
---
Sporadik Enfeksiyon
Bir enfeksiyon hastalığının seyrek biçimde, tek tek olgular halinde, herhangi bir zaman ya da mekandan bağımsız ya da düzeni olmaksızın ortaya çıkması.

TVY
sporadik: viewtopic.php?f=48&t=909&p=2742
---
Vaka
Hastalıkla uyum gösteren belirtileri taşıyan kişi.

TVY
vaka: TVY: viewtopic.php?f=2&t=10601&p=43628
---
Vaka kümeleri (Cluster)
Belirli bir alanda toplu olarak görülen hastalar. (Toplu vakalar)

TVY
vaka: TVY: viewtopic.php?f=2&t=10601&p=43628
küme: turkcesivarken.com/yazismalik/search.php?st=0&sk=t&sd=d&sr=posts&keywords=küme
---
Ventilatör
(Solunum Cihazı) Havayı akciğerlerin içine ve dışına hareket ettirerek mekanik solunum sağlamak suretiyle fiziksel olarak nefes alamayan veya yetersiz nefes alan bir hastaya nefes vermek için tasarlanmış makine.

TVY
v(a)ntilatör?: viewtopic.php?f=2&t=6820&p=24267
---
Virüs
Hastalandırma yeteneğine sahip, gözle görülemeyecek kadar küçük yapıda, çoğalabilmek için mutlaka canlı bir yapıya ihtiyaç duyan organizma. İçlerine girdikleri yani konak hücreyi imha ederek hastanın vücudunda hızla çoğalmaya devam ederler.

TVY
virüs: viewtopic.php?f=48&t=124&p=1417
---
World Health Organization (WHO)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

TVY
dünya: viewtopic.php?f=2&t=928&p=2774
---
Yakın temas
(Doğrudan temas) Kişilerin fiziken birbirlerine solunum yolu zerrecikleri dahil vücut sıvılarını bulaştıracak kadar yakın olması.

TVY
temas: viewtopic.php?f=2&t=2338&p=6283
---
Zoonotik virüs
Kaynağı hayvanlar olan ve insanlara geçebilen virüs.

TVY
zoonoz: viewtopic.php?f=48&t=911&p=274

Bazı terimler:

* Asemptomatik: Virüsü taşımak ancak vücudunda normalin dışında bir belirti göstermemek.
* COVID-19: Bu yeni koronavirüsün sebep olduğu hastalığın adı
* COVİDİOT: Önlem tedbirlerine ve sosyal mesafe kuralarına uymayarak toplum sağlığını tehlikeye atan kişi
* COVİDİVORCE: Karantina şartları gereği dip dibe olmaktan ötürü şiddetli geçimsizliklere veya bir arada olamayıp fiziksel mesafelere yenik düşen evlilikleri tanımlar.
* Dezenfekte: Enfekte edici maddelerden arınma.
* DOOM-SCROLLİNG: Dünyanın sonu gelmiş gibi davranıp devamlı twitter ve haber sitelerinde gelişmeleri takip etme eylemi
* Droplet: damlacık
* Endemik: Belirli bir coğrafi alandaki bir toplulukta bir hastalığın veya bulaşıcı ajanın sürekli olarak var olması
* Enfeksiyon: Organizmada hastalığa yol açan bir mikrobun genel veya yerel gelişmesi, yayılması.
* Enfekte olmak: Bir canlının herhangi bir virüsü hastalık belirtisi gösterse de göstermese de taşıması anlamına geliyor.
* Enfekte: Enfeksiyon (mikrop, virüs, parazit vb. etkenlerin genel veya yerel gelişmesi, yayılması) geçiren canlı.
* Entibe: Entübasyon işlemi yapılmış kişi
* Entübasyon: Solunumun veya solunum yolunun güvenliğinin bozulması ya da bozulma riskinin oluşması durumunda hava yolunun korunması, devamlı havalandırma sağlanması, gerekirse ilaç verilmesi amacıyla, suni solunuma geçmek için laringoskopi veya özel aparatlar yardımıyla solunum yoluna ağız ya da burun yoluyla özel bir tüp yerleştirilmesi işlemidir.
* Epidemi: Bir hastalığın bir bölgede, bir toplumda veya bir grup insanda beklenenden daha fazla görülmesi
* Epidemiyoloji : Salgın hastalıklarla ilgilenen ilim dalı.
* FİLYASYON: Tıpta herhangi bir bulaşıcı hastalığın hangi sebeplerden ötürü kaynaklandığının tespit edilmesi işlemine verilen isim. Başka bir deyişle kaynak arama çalışmasıdır.
* Güvenlik Kordonu: Çin hükumetinin, salgının patlak verdiği Wuhan kentinden hasta veya sağlıklı 50 milyon kişinin çıkışını salgının yayılmasını önlemek amaçlı yasaklaması, o bölgede güvenlik kordonu oluşturduğu anlamına gelir.
* Hızlı kit: Salgına neden olan koronavirüsün bir insanda olup olmadığını hızlıca tespit etmek için kullanılan test aparatı.
* Hijyen: sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemleri
* immün hastalık: Bağışıklık sistemi ile ilgili hastalık.
* infodemik: aşırı ve asılsız bilgilerle toplumda paniğe yol açarak esas salgının yöntemini zorlaştıran haberler
* İnkübasyon (kuluçka) süresi: Enfekte bir kişinin maruz kaldıktan sonra hastalık belirtileri göstermeye başlaması için geçen süre.
* İnkübasyon: İnkübasyon kelimesi kuluçka anlamına gelir.
* İzolasyon: Hastalığın yayılmasını önlemek için hasta insanları sağlıklı insanlardan ayırma yöntemi.
* Karantina: Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu kaynaktan (yer, ülke) gelen kişilerin, gemilerin, malların veya hayvanların geçici olarak bir yerde tutulup gözlemlenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemi.
* Kinin: Sıtma tedavisinde kullanılan bir madde
* Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE): İşyerinde hastalık veya yaralanmaya neden olabilecek tehlikelere maruz kalmayı en aza indirecek şekilde takılan ekipman
* Klorokin: Sıtma tedavisinde kullanılan bir madde
* Kontamine: Kirlenmiş. Bir yüzeye, bir nesneye ya da bir uzvumuza virüsün bulamış olma hali.
* Korona pozitif: Covid-19 testi pozitif olan kişi
* Koronavirüs: Bir virüs ailesinin adı
* Maske: yüze takılan ekipman.
* Outbreak: Salgın. Nispeten küçük bir coğrafi alanda belirli bir hastalığın vaka sayısında ani bir artış.
* PANDEMİ: Yayılma. Pan (tüm) + demi (halk). Küresel anlamda etkisini gösteren salgın hastalık
* Pik noktası: Hasta kişilerin sayısının doruğa ulaştığı an.
* Pürel: Ellerimizi dezenfekte etmek için kullanılan temizleme jeli.
* QUARANTEENS: 2020'nin sonlarında beklenen doğum patlamasından sonra, ergenliğe 2033-34'te adım atacak olan ergenler
* R0: Üreme hızı
* Respiratör: Nefesi içe çekmeden önce havayı filtreden geçiren yüz maskesidir.
* Risk grubu: Covid-19'dan en çok kimlerin etkileneceğini anlatırken kullanılan tanımlama.
* Sanitasyon: Bir çevresel ortamdaki mikrobiyal kolonizasyonu halk sağlığı açısından kabul edilebilir düzeylere indirme veya ortadan kaldırmadır.
* SARS-CoV-2: Yeni koronavirüsün adı.
* Semptom: Alışılmışın dışında bir durum nedeniyle vücut işlevlerindeki bozuklukların (ateş, öksürük vb.) kişi tarafından fark edilmesi.
* Semptomatik tedavi: Hastadaki semptomların giderilmesine yönelik tedavi.
* Semptomatik: Semptomun alt başlıkları semptomatik olarak tanımlanabilir.
* Serolojik test: Kan testidir; bir virüse, bakteriye, mantara ya da başka bir hastalık etkenine karşı oluşan antikorları tespit eder.
* Sosyal mesafelenme: İnsanları fiziksel olarak birbirinden ayrı tutmayı, enfekte olmuş kişileri izole etmeyi içeren halk sağlığı stratejisi.
* Şüpheli COVID-19: COVID-19 semptomları sergileyen ve şu anda test sonuçlarını bekleyen bir hastayı ifade eder.
* Temas: Bir kişinin başka bir kişiyle yan yana 1-2 saniye durması, yanından geçmesi.
* Test: Birisinin belirli bir durumu olup olmadığını veya belirli bir bulaşıcı hastalığa maruz kalıp kalmadığını belirlemek için kan, idrar, tükürük, mukus veya başka bir vücut sıvısı kullanma pratiği.
* Vaka: Hastalıkla uyum gösteren semptomları taşıyan kişi.
* Ventilatör: Kendi kendine nefes alıp veremeyen hastaların akciğerlerine hava giriş çıkışını sağlayan solunum cihazıdır.
* Virolog: Viroloji; virüsleri, zincirlerini, sınıflandırılmalarını, hücrelere giriş yollarını ve hastalığa yol açışlarını inceler. Viroloji alanında çalışan kişilere virolog denir.
* Viroloji: Virüsleri ve virüslerin özelliklerini konu alan bilim dalı.
* Virüs: Sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece replike olabilen mikroskobik enfeksiyon etkenleri. Latince zehirli demek.
* Zoonotik hastalık: Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalık.