motor, robot

[Toygun]

"Devingeç sözcüğünü, Fransızcadan dilimize geçen motor (moteur) karşılığı olarak türetip ilk kez bu yapıtın 1980 baskısında kullandık. "

Cemal Mıhçıoğlu

[Temirbek]

Öncelikle yabancı kökenli sözcük ne demekmiş ona bakalım => motor

"Hareket ettiren" ki Arapça kökenlisi de aynı anlamda muharrik. Türkçede "hareket etmek" anlamına gelen fiil Eski Türkçe *tab- > *dav- incelmeyle > *dev- "hareket etmek" > devin- "hareket edinmek, devinmek" (dönüşlü).

Eski Türkçe *tabış > tavış "hareket", *tabışgan "hareketli > tavşan", tavra- "hızlı hareket etmek" (pekiştirici /-rA-/ ekiyle), bu pekişik hâlin dönüşlü çatısı; tavran-- "davranmak, hızlı hareket edinmek"; Silâhına davrandı

Eski Türkçe tavış tartışmasız ki günümüzde *davış "hareket" olur. Eski Türkçe tavışgan zâten > *tavışğan > tavşan olmuş. Ağızlarda evrim sürmüştür ve beklenen şekilde /t-/ > /d-/ dönüşümüyle sözcük davşan hâlini almıştır.

Bence *dev- kökünden > *devit- "hareket ettirmek" türetilebilir. Buradan da > *devitici "hareket ettirici, motor" gibi bir türetim yapılabilir; ak- > akıt-, uyu- > uyut- örneklerindeki gibi "ettirgen" çatıdan.

Başlıkta geçen diğer sözcüğe de bakalım => robot

Benim bir zamanlar türettiğim karşılık; *işleç "işleyen aygıt, robot" idi, bilmem ne düşünürsünüz.

[Türkeröz]

Devindirik dersek yanlış olmaz değil mi?

[Boraan]

Devitge sözcüğünü beğenirdim ama motor sözcüğüne daha kısa olması bakımından devitir diyesim geldi.

[Boraan]

Robot sözcüğü için de işletir demek güzel gibi..

Örnek :

[i]Dünyamız  yakın gelecekte  bütün işlerimizi işletirlerin yaptığı bir duruma gelebilir[/i]

[Boraan]

Devitir için de güzel bir örnek vereyim:

Artık taşıl yakıtlar yerine kıvıl erke ile çalışan en ucuz yolla yapılan devitirlerin yaygınlaşması kayayağı için argın ülkelerin köklerini kurutan sömürgenlerden bir nebze olsun kurtarabilicek mi?

[Oktay D.]

Bilgi: Arapçada "aygıtsal insan" anlamına gelen إنسان آلي /insân'il âliy/ deniyor (bazen "insan" yerine "rejel" (adam) dendiği de oluyor).

yapay zekâ dermiş gibi yapay beden veya yapay işçi demeyi uygun görüyorum. Hep derim, bilmediğim/anlamadığım tek sözcük yerine bildiğim/âşikâr iki sözcük yeğdir.

[Toygun]

Bilgi: Arapçada "aygıtsal insan" anlamına gelen إنسان آلي /insân'il âliy/ deniyor (bazen "insan" yerine "rejel" (adam) dendiği de oluyor).

yapay zekâ dermiş gibi yapay beden veya yapay işçi demeyi uygun görüyorum. Hep derim, bilmediğim/anlamadığım tek sözcük yerine bildiğim/âşikâr iki sözcük yeğdir.

İlginç bir öneri... Mutfak yapay işçisi... ODTÜ yapay işçi(kişi) günleri...

[Oktay D.]

Tuvaca sözcüğüŋ kökenini bulamadım, sadece ses dönüşüm kurallarını uyguladım. Kökeni için elimdeki kaynaklar yeterli gelmedi ne yazık ki.

Böyle karşılıklar bulduğumuzda illâ o sözcüğü gördüğümüz her yere karşılığını koyma eğilimine girişmemek yerinde olur diye düşünüyorum. Bu yüzden, mutfak robotu başlığına bakıŋız.

[Tözkoparan]

Kullanımdan çıkmış ya da günümüzde yalnızca yöreselce kullanılan, anlamı "işçi" olan bir sözcük varsa anlamını "robot"a kaydırabiliriz bence.

[Kutluay]

İşcil?

[dağhan]

yapay zeka için "yapay düşünce" de diyebiliriz sonuçta ona düşünebilme veriyorlar

[fankibiber]

Yapay zeka: Yapay anlak.

[Toygun]

robotik, -ği  Fr. robotique
a. Birtakım işlevlerde insanın yerini alabilecek düzeneklerin hazırlanmasıyla ilgili çalışma ve tekniklerin bütünü.
Güncel Türkçe Sözlük

Robotik için ne denebilir?

[fankibiber]

Ben motor için işletke sözcüğünü kullanıyorum.