öy

[Temirbek]

Öy : zaman, vakit

[Oktay D.]

Katılıyorum. Ben öy (< öd) için "zaman" denmesini düşünürüm hep. Bunuñ nedeni de öyünüñ "belli bir zaman" añlamı taşırken, öyüñ doğrudan "zaman, vakit" añlamı taşıması. Zaten +n eki, böyle bir añlam katar: yazın (yaz vakti), güzün (güz vakti), kışın (kış vakti), gündüzün (gündüz vakti), öğlen (öğle vakti). Olasılıkla, +leyin ekindeki -n eki de bir ve aynıdır.

Ayrıca Eski Türkçede öd (>öy) sözcüğü "devir, dönem" añlamına da gelir. Örñeğin Orkun yazıtlarında Bilge Kağan yazıtınıñ doğu yañınıñ ilk satırı şöyledir:
[orkun]te ng er i te eg : te ng er i ed e : ba o al m es : te ü er ük : be i el eg e : ka ag an : ba u : ü ed ke e : o al u ar ta m[/orkun]
çevriyazı: teñriteg teñride bolmıs tǖrük bilge kagan bu ödke ōlurtım.
añlamı: Tañrı gibi, gökten olmuş (oluşmuş) Türk Bilge Kağan bu öye oturdum.

Yani, "devletiñ o döneminde mevkiye geldim" olarak geçiyor. Geñiş zaman aralığı için kullanılmış.

[uzunöykü]

Öyün zaman karşılığını birebir veriyor, saat için de benzer türetimler yapabiliriz.. 'Oğur' tesadüf,rastlantı karşılığı kullanılmalı bence...

[bensay]

Aygıt adı olan saat için daha önce de belirttiğim gibi "güngen" karşılığı var. Aşağıdaki alıntı T.Türkçesi Ağızları Sözlüğünden:

güngen


1. Saat. [cilt: 6]

-Muğla


--------------------------------------------------------------------------------

2. Takvim. [cilt: 6]

-Muğla

[Oktay D.]

Eğer öy ya da öyün kullanıma geçecekse, aygıtıñ adı öycü ya da öyüncü olabilir.

[bensay]

Elimizde anık bir sözcüğümüz varken öyle  koşutluk aramaya bence gerek yok. Nitekim, (örnek yanlış anlaşılmasın) İngilizce'de araç adı saat "watch ile clock" iken süre dilimi anlamında saat "hour"dur.

[uzunöykü]

Eşkiya anlamına gelen uğru nun birincil anlamları yolkesen 'yolda rastgelen'dir. oğraşmak tesadüf etmek,rastlaşmak anlamıyla diriltilmelidir.
Oğur:Tesadüf
Oğraşı:Rastlantı
itü.
Sizler ne düşünürsünüz?

[Gökbey]

Bilindiği gibi dilimizde bir sözcük bir çok ayrık anlama gelebilmektedir.
TDK'nın "çıkmak" sözcüğü için 54 ayrı anlam saydığını okumuştum.

Oğurlamak (oqurlamax) sözcüğü Iğdır yöresinde çalmak, hırsızlamak anlamlarında kullanılır.

Oğur zaman anlamına da geldiğinden;
tıpkı vakit-zaman kullanımı gibi oğur-öyün kullanılmasından yanayım.

İsteyen oğur der, isteyen öyün. Söz bizim sözcük bizim !

[Tözkoparan]

"güngen"den yola çıkıp aygıt olan saat için "öygen", takvime de "güngen" demeye ne dersiniz? ("aygen", "yılgen" diye sürer gider)

[Oktay D.]

Evet, oldukça usa yatkın.
öy "zaman"
öyün "saat/öğün"
öygen "saat (aygıt)"
güngen "takvim"

Ayrıca diğer başlıklardan:
soluk "ân, saniye"

Üstüne de tatlı niyetine:
vuruş/vurma "dakika"

[Toygun]

Burada Güngenci adlı bir saatçi dükkanının resmi paylaşılmıştı. Güngen sözcüğünü saat anlamında tutmalı bence.

gözetlek

Takvim. [ Derleme Sözlüğü c: 6 ]

-Balıkesir ve çevresi

[Tözkoparan]

"güngen" de "takvim" diye kullanılıyormuş diye öyle önerdim, böylece bir "-gen" ailesi oluştururuz diye falan. Sonra "-gen" eki büyür başka şeyleri de ölçer.

güngen   
1. Saat. 2. Takvim.
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü

[Körmös]

Bu sözcüğün günümüze doğru uyarlanışı öy değil de öğ olması gerekmez mi? Günümüzde Eski Türkçe'deki öd sözcüğünden türemiş 2 sözcük bulunmaktadır. Bunlar öğün ile öğledir. Öğün sözcüğünün evrimi ödün>öyün>öğün'dür. Öğle sözcüğünün evrimi ise *ödleyü>öyle>öğle'dir. Kanımca sözcüğün evrimi öd>*öy>*öğ olması gerekir.