Bence herhañgı bir karşılık için önce kendi aramızda tartışılmalıdır herkes görüşünü açıklamalıdır ardından hañgı sözcükte oydaşılırsa o sözcük sözlüğe alınmalıdır. Bunu sözcük önerileri başlığında yapabiliriz. Birkaç örnek vereyim, birkaç yıl önce "
televizyon" için karşılık arıyorduk, gelen öneriler şunlardı
izleç,
bakacak,
uzgöreç,
görge (
benim önerimdi),
uzberi (
Yiğit Tulga'nıñ önerisiydi). Bu tartışmalardan soñra benim içime en çok sinen ve güzel bulduğum sözcük uzberi oldu ancak diğer üyeler kendi beğendikleri sözcükleri kullanmaya devam ettiler kimi
izleç kimi
bakacak demeyi sürdürdü, oysa bence en mantıklı ve tek sözcükte oydaşılmalıdır. Genelde herkes kendi önerdiği sözcüğü kullanıyor, oysa ben
görge'yi önerdiğim halde
uzberi'yi çok daha zekice ve güzel bulmuştum ve kabul etmiştim. Ancak ortak bir sözcükte oydaşılmadı.
Bu örnek üzerinden gidersek beni oyum hâlâ
tv için
uzberi'den yana ve buradan hareketle
radyo için de
ünberi'yi önermiştim

Önemli olan kimin türettiği ve önerdiği değil Türkçe olması. Sözcüğüñ kavram ile örtüşmesi, kullanılabilir olması, tutunma olasılığı olması, zekice olması ki bence bunların tümü
uzberi'de var.
Beñzer bir diğer örnek "
telefon" için de yaşandı, pek çok karşılık önerildi ve yine herkes ya kendi türettiği sözcüğü ya da kendi beğendiği sözcüğü kullanmayı sürdürdü. Kimi
sesen, kimi
ündek, kimi
aranak sözcüğünü kullanıyor. Ben ise yerliğiñ ilk yıllarındakı önerim
üneç idi. DLT'deki aşaç (tencere) sözcğünden örneklemeyle türetmiştim. DLT'deki
aşaç şöyle türemiştir;
aş "
yemek" >
aşa- "
yemek yapmak" >
aşaç "
yemek yapmakta kullanılan gereç, tencere", beñzer şekilde
ün "
ses" > *
üne- "
ses etmek, seslenmek" (bu fiili de türettim tabii) > *
üneç "
seslemeye, ünlemeye yarayan aygıt". Hâlâ da bu türetimimiñ arkasındayım. Bir kere kısa bir sözcük, ağızdan bir çırpıda çıkıveriyor
te-
le-
fon üç heceliyken
ü-
neç iki heceli, belki tutar

Bir ara da Oktay ile söyleşirken
çağırga sözcüğü gündeme gelmişti ki o da güzel bir sözcük. Bildiğiniz gibi r, l, n ile biten fiillerden /-gA/ ekiyle türetim yaparsanız /g/ sesi korunur bu bağlamda
çağır- fiilinden >
çağırga doğru bir türetimdir. Añlamca da aygıtıñ işleviyle örtüşür;
çağır- "
seslenmek 2) haber etmek" >
çağırga "
haberleşme aygıtı",
süpürge sözcüğünüñ
yapısında mükemmel bir sözük bence. Ayrıca
çağrı "
haber, mesaj" sözcüğü ile de añlam ilişkisi var. Ben
çağırga önerisi ortaya çıktığında da bu sözcüğü yine kendi türetimim olan
üneç'ten daha zekice ve kullanışlı buldum, beğendim. Bu sözcüğü kullanmaya başladım ama yine herkes kendi türettiği ya da beğendiğinde devam etti, böylece 4 yıllık deneyimi olan bu yerlikte oydaşabildiğimiz sözcükler çok az kaldı. Oysa bizler önce kendi aramızda oydaşacağız, herhañgı bir yabancı sözcüğüñ Türkçesi nedir diye arayan zaten bizim aramızda oturmuş olan ve iyi kötü 4-5 yıllık kullanımı olan hazır sözcüğü seçecek. Başka türlü havanda su döveriz ki 4 yıldır ancak 10-15 sözcükte oydaştık ne yazık ki (yerlik "
site", yazışmalık "
forum" vb.)
Benim önerim budur, aramızda tartışmalıyız ve en mantıklı, kavram ile örtüşen ve kullanışlı olan sözcüğü yeğlemeliyiz, kendi türettiğimiz ya da beğendiğimizde diretmemeliyiz. Saçma bir örnek olacak ama meselâ
yumuşak sözcüğü bugün önerilse ya da türetilse asla tutmazdı,
yu-
mu-
şak üç heceli ve sonu "
şak" diye bitiyor, bu sözcük bugün ortaya atılsaydı dalga geçilen, alay edilen bir sözcük olurdu ama Eski Türkçeden geldiği için kimse itiraz edemiyor ve kulağımız da alıştığı için "
şak şak" yumuşak diyoruz

Arapça, Farsça hayranı olanlar dahi bu sözcüğü kullanıyorlar (
hani Farsça, Arapça kelimeler kulağa daha şiirsel geliyormuş da Türkçe mak mek, şak şuk bir dilmiş ya). Demem o ki bir sözcükte oydaşılmalıdır, ilk duyuşta tabii ki kulağımız yadırgar, söz gelimi bugün
kafatası sözcüğü de yeni önerilseydi
asla tutmazdı, dalga geçilirdi "
yok kafa tenceresi zu ha ha xD" şeklinde, ama kullana kullana kulak alışkanlığı oluşmuştur herkes seve seve kullanıyor. Zaten bir sözcüğe kulak alışkanlığı oluşması için kullanılması gerekir. Bakı oturduğunzz yerde 5 kere
çağırga, 5 kere de
uzberi deyin alışmaya başlayacaksınız
