Siteye sözlük eklenemez mi?

[ingichka]

Forumun yapısı nedeniyle sözcükleri araştırıp bulmak biraz zaman alıyor. Siteye Viki tarzı hazır betiklerden biri yüklenemez mi? Yahut düşündüğünüz bir  sözlük şekli varsa  yardımcı olmaya çalışabilirim. PHP konusunda az çok bilgim var.

[Gökbey]

Evet, biz de düşünüyoruz. Üstelik, yérliği açtığımızdan beri. Öyle ki, yéñi açıldığımız dönemlerde bir yazılımcıya Nişanyan'ıñ sözlüğüne benzer bir uygulama yazdırdıksa da, daha soñra yazdığı dergede sorun çıkıp, bizi yüzüstü bıraktı.

Bunuñla birlikte, Oktay viki kökenli bir çalışma yapmış, biz de adına imece kaynak démiştik. O da, añlam véremediğimiz bir biçimde véritabanıñda çöktü. Büyük olasılık sunucu işliğiñ yañılgılarından oluştu. Ne var ki, bunu üstüne almadı.

Soñuç olarak, bir sözlüğümüz yok. Yapma olanağıñız varsa, arka çıkarız, séviniriz.

Sözlük biçiminiñ Nişanyan'ıñki gibi olması isterdim.

[ingichka]

Sözlük betiği hazırlamak temel olarak kolay bir iş. Siz sözlükte hangi alanların bulunmasını düşünüyorsunuz? Mesela yabancı sözcük - Türkçe karşılık diye arama yapılabilen alanlar olsa yani kullanıcı diyelim forum sözcüğünü aradığında yerliğe, yerlik sözcüğünü aradığında foruma ulaşabilecek şekilde bunu hazırlasak, her iki alan için de birer açıklamalar kısmı koysak yani forum sözcüğünün kökeni nedir, yerlik sözcüğü nereden bulunmuştur gibi nasıl olurdu?

[ingichka]

Ne olup bir cevap yok mu?

[ingichka]

Bu sitede yapılan sözcük araştırmalarının ve tartışmalarının bir çoğu kökenbilgisi ile ilgili konulara dokunduğu için burada açılacak bir sözlük de aynı şekilde sözcüklerin kökenleri hakkında bilgi verirse Nişanyanın kökenbilgisi sözlüğü internetteki kolay ulaşılabilen ve aranabilen tek sözlük olmaktan çıkabilir.

[Oktay D.]

Geŋiş ve tüm Türkçeleri kapsayacak bir Kökenbilgisi sözlüğü çalışması vardır. PHP yazmaya zamanı olanlar (belki siz?) benimle iletişime geçebilirse yararlı olacaktır gerçekten.

[ingichka]

Veritabanına aktarılmış veya aktarılmaya elverişli şekilde hazırlanmışsa PHP kısmı sorun olmayabilir.

[ingichka]

Şu an üzerinde çalıştığımız sözlük betiğini tamamlayıp siteye yerleştirdik diyelim; sözlük hamının fikirlerine yer veren kapsayıcı bir sözlük mü olacak yoksa en köp kabul edilen sözcüklere yer veren seçici bir sözlük mü olacak?

[ingichka]

Bir konu Gökbey Uluç Bey'in fikri doğrultusunda sözlükte üç sütun oluşturuldu. Sözcük, öneri ma açıklamalar. Benim fikrimce bu alanların kullanımı konusunda şöyle bir yöntem uygulanabilir: Öneri sütununa sadece yapı ma öneren kişi ma ya kurum girilebilir. Köken açıklaması ma ya sözcüğün kullanımına değişli bilgiler açıklama kısmında sözcüğün anlamından sonra yazılabilir.

[Temirbek]

Bence herhañgı bir karşılık için önce kendi aramızda tartışılmalıdır herkes görüşünü açıklamalıdır ardından hañgı sözcükte oydaşılırsa o sözcük sözlüğe alınmalıdır. Bunu sözcük önerileri başlığında yapabiliriz. Birkaç örnek vereyim, birkaç yıl önce "televizyon" için karşılık arıyorduk, gelen öneriler şunlardı izleç, bakacak, uzgöreç, görge (benim önerimdi), uzberi (Yiğit Tulga'nıñ önerisiydi). Bu tartışmalardan soñra benim içime en çok sinen ve güzel bulduğum sözcük uzberi oldu ancak diğer üyeler kendi beğendikleri sözcükleri kullanmaya devam ettiler kimi izleç kimi bakacak demeyi sürdürdü, oysa bence en mantıklı ve tek sözcükte oydaşılmalıdır. Genelde herkes kendi önerdiği sözcüğü kullanıyor, oysa ben görge'yi önerdiğim halde uzberi'yi çok daha zekice ve güzel bulmuştum ve kabul etmiştim. Ancak ortak bir sözcükte oydaşılmadı.

Bu örnek üzerinden gidersek beni oyum hâlâ tv için uzberi'den yana ve buradan hareketle radyo için de ünberi'yi önermiştim Önemli olan kimin türettiği ve önerdiği değil Türkçe olması. Sözcüğüñ kavram ile örtüşmesi, kullanılabilir olması, tutunma olasılığı olması, zekice olması ki bence bunların tümü uzberi'de var.

Beñzer bir diğer örnek "telefon" için de yaşandı, pek çok karşılık önerildi ve yine herkes ya kendi türettiği sözcüğü ya da kendi beğendiği sözcüğü kullanmayı sürdürdü. Kimi sesen, kimi ündek, kimi aranak sözcüğünü kullanıyor. Ben ise yerliğiñ ilk yıllarındakı önerim üneç idi. DLT'deki aşaç (tencere) sözcğünden örneklemeyle türetmiştim. DLT'deki aşaç şöyle türemiştir; aş "yemek" > aşa- "yemek yapmak" > aşaç "yemek yapmakta kullanılan gereç, tencere", beñzer şekilde ün "ses" > *üne- "ses etmek, seslenmek" (bu fiili de türettim tabii) > *üneç "seslemeye, ünlemeye yarayan aygıt". Hâlâ da bu türetimimiñ arkasındayım. Bir kere kısa bir sözcük, ağızdan bir çırpıda çıkıveriyor te-le-fon üç heceliyken ü-neç iki heceli, belki tutar

Bir ara da Oktay ile söyleşirken çağırga sözcüğü gündeme gelmişti ki o da güzel bir sözcük. Bildiğiniz gibi r, l, n ile biten fiillerden /-gA/ ekiyle türetim yaparsanız /g/ sesi korunur bu bağlamda çağır- fiilinden > çağırga doğru bir türetimdir. Añlamca da aygıtıñ işleviyle örtüşür; çağır- "seslenmek 2) haber etmek" > çağırga "haberleşme aygıtı", süpürge sözcüğünüñ yapısında mükemmel bir sözük bence. Ayrıca çağrı "haber, mesaj" sözcüğü ile de añlam ilişkisi var. Ben çağırga önerisi ortaya çıktığında da bu sözcüğü yine kendi türetimim olan üneç'ten daha zekice ve kullanışlı buldum, beğendim. Bu sözcüğü kullanmaya başladım ama yine herkes kendi türettiği ya da beğendiğinde devam etti, böylece 4 yıllık deneyimi olan bu yerlikte oydaşabildiğimiz sözcükler çok az kaldı. Oysa bizler önce kendi aramızda oydaşacağız, herhañgı bir yabancı sözcüğüñ Türkçesi nedir diye arayan zaten bizim aramızda oturmuş olan ve iyi kötü 4-5 yıllık kullanımı olan hazır sözcüğü seçecek. Başka türlü havanda su döveriz ki 4 yıldır ancak 10-15 sözcükte oydaştık ne yazık ki (yerlik "site", yazışmalık "forum" vb.)

Benim önerim budur, aramızda tartışmalıyız ve en mantıklı, kavram ile örtüşen ve kullanışlı olan sözcüğü yeğlemeliyiz, kendi türettiğimiz ya da beğendiğimizde diretmemeliyiz. Saçma bir örnek olacak ama meselâ yumuşak sözcüğü bugün önerilse ya da türetilse asla tutmazdı, yu-mu-şak üç heceli ve sonu "şak" diye bitiyor, bu sözcük bugün ortaya atılsaydı dalga geçilen, alay edilen bir sözcük olurdu ama Eski Türkçeden geldiği için kimse itiraz edemiyor ve kulağımız da alıştığı için "şak şak" yumuşak diyoruz Arapça, Farsça hayranı olanlar dahi bu sözcüğü kullanıyorlar (hani Farsça, Arapça kelimeler kulağa daha şiirsel geliyormuş da Türkçe mak mek, şak şuk bir dilmiş ya). Demem o ki bir sözcükte oydaşılmalıdır, ilk duyuşta tabii ki kulağımız yadırgar, söz gelimi bugün kafatası sözcüğü de yeni önerilseydi asla tutmazdı, dalga geçilirdi "yok kafa tenceresi zu ha ha xD" şeklinde, ama kullana kullana kulak alışkanlığı oluşmuştur herkes seve seve kullanıyor. Zaten bir sözcüğe kulak alışkanlığı oluşması için kullanılması gerekir. Bakı oturduğunzz yerde 5 kere çağırga, 5 kere de uzberi deyin alışmaya başlayacaksınız

[Tansık]

Yerliğin ilk kurulduğu, katılan üyelerin yüzü bulduğu dönemler ''sözcük türetme çalışmaları, öneriler'' bölümü daha bir revaçtaymış sanki. Yerliğin mazisi pek de uzaklara gitmiyor belki ama ne yazık ki ben o ateşli çağlardan çok daha sonra bu oluşumdan haberdar oldum. Bir yılımı doldurmuş olmalıyım sanırım ki, bu süreç boyunca türetme hususunda sistemli, katılımı yüksek düzeyde bir devinime tanıklık etmiş değilim.

Yerlik bebeklik dönemini yavaş yavaş geçirdikçe buna karşın elde avuçta somut bir ürün bulunamaması, üyeleri inkisara düşürmüş olmalı. Burada türettikleri sözcüklerin günlük yaşamda, yayım ve yayıncılık organlarında bir şekilde karşılarına çıkacağını mı sanıyorlardı acaba? Ama bu iş o kadar kolay olmayacaktı tabii. Görüyoruz TDK'nın türetimlerine dahi itibar edilmiyor.

Biz buradaki çalışmalara bir yatırım gözüyle bakmalıyız. Ama bu çalışmaları da artık bir minval üzre oturtmalıyız. Türetimlerin bir sözlükte toplanacak olması bu uğurda önemli bir adım olacaktır kanımca. Sözlüğün içeriğini de yukarıda Temirbek Bey'in söylediği gibi oydaşılan sözcükler oluşturmalı. Yani ölçütümüz bu olmalı. Bu yüzden her bir sözcük için her ne kadar asgari sayıda da olsak, kafa kafaya vermeli, enine boyuna düşünmeli, önerebildiğimiz kadar çok sözcük önermeliyiz. Her başlıkta da bir sormaca açmak zahmetinden kaçınmamalıyız.

Buradaki çabalamalar ne su üstüne yazı yazmakça boş ve geçici; ne de buz üstüne yazı yazmakça zor ve gereksizdir. Sadece sabrısebat göstermeli ve ne yaptığını bilir bir şekilde hareket etmeliyiz. Bu noktada yönetim de yönlendirici ve düzenleyici konumunun hakkını vermelidir.

[ingichka]

Sözlük işe düşenden keyin sözcük türetme konularına ilgi artabilir.