adınçıg (fevkalade , harikulâde)

[Gökbey]

adınçıg : fevkalade, harikulâde

Günümüze uyarlarsak; adıncı / adınç olarak kullanılır.




dipçe :
Orhun Abideleri bilge. or. Muharrem Ergin | 40. Basım y. 82

[Bay Beyrek]

Harikulade iş yaptı derken
adınç iş yaptı
Harikulade bir insan derken
adınç bir insandı
gibi;)

[Gökbey]

Aynı oğurda "ertingü" sözcüğü de fevkalade - harikulade anlamlarına gelmektedir.

[Baturalptürk]

O durumda mükemmel, harika= adınç sözcüğünü  kullanabiliriz.

[Gökbey]

Eski Türkçede d>y dönüşümü de oluyor.
"adınçıg" sözcüğünde de sanırım olması gerekiyor. Ama tam emin değilim. Bilen birinin daha onayı alalım. Günümüze uyarlanmışı; "ayınç" da olabilir.

Bu arada "mükemmel" için "onat" karşılığı da var.

[bensay]

Sanırım doğru uyarlama "adınçıg" için "ayıncık" olmalı. Ayrıca "adınç" sözü de "ayınç" biçimiyle doğru bir anlam çağrıştırabilir bize. Öte yandan, harika/harikulade için "olağanüstü, görülesi" gibi sözlerimiz de vardır.

Mükemmel için "yetkin" sözü de vardır. Ben "onat" sözünü "dürüst" karşılığı kullanıyorum. Aşağıdaki alıntı TDK ağiçi güncel sözlükte:

onat
sıfat, eskimiş

1 .     Özenli, düzgün, uygun.
2 .     Yararlı.
3 .     Dürüst, iyi ahlaklı.

[Oktay D.]

adınçıg sözcüğünüñ günümüze uyarlanması ayıncı olur[1][2].

Bu sözcük Orkun yazıtlarında [damga]ad nc i ag[/damga] ^ad^ınçıg olarak geçiyor. Demeli, ikinci /ı/ ünlüsü gösteriliyor ve olasılıkla bu bir ek. Bu durumda,
adınçıg < *adınçı- < *ayınç < ad- "ayırmak"
biçiminde ayrışır. Demeli *adınç sözcüğü farklı bir sözcüktür. O yüzden ayınç uyarlaması adınçıg için kullanılmamalı.

Dipçe.
[1] Türkiye Türkçesi için iç sesteki /d/ sesleri /y/ olur:
adgır > aygır
adak > ayak
adrıl- > ayrıl-
öd > öy (zaman)

[2] Türkiye Türkçesi için soñ sesteki /g/ ya soñ sesi uzatıp yiter, ya da Arap yazısından dolayı /k/ okunup yitmez (Arap yazısında /k/ ile /g/ çoğu zaman ayırt edilemez):
ātag > adağ > adaa > ada
atlıg > atlığ > atlıı > atlı
tirig > diriğ > dirii > diri
bėtig > bėtiğ > beti (16.yy), betik
kamug > kamuğ > kamuu > kamu
katıg > katığ > katıı > katı

[Bi50likdaha]

Türkçemizin sanki daha çok böyle sözcüklere ihtiyacı varmış gibi geliyor bana nedense.

[Oktay D.]

Görüşümü değiştiriyorum:
adınçıg sözcüğü ayınçsı olarak uyarlanmalıdır çünkü Eski Türkçede +çıg eki, dişçil ünsüzlerle biten sözcüklere gelen beñzerlik añlamı katan -sıg ekiniñ beñzeşmiş biçimidir:
konkunçıg "korkulu" < korkunç+sıg

Bu +sıg eki bugün +sı/+si biçimindedir (yeşilimsi, terliksi hayvan, ayrıksı düşünceler gibi)

[Yiğit98]

Öyleyse;
Fevkalade, harikulade: Olağanüstü, ayınçsı diyebiliriz

[cringegirl]

sonundaki "-çıg" eki "-sı" ekine karşılık gelir bunu gösteren bir örnek ise bunun "adınsıg" biçiminde de bulunmasıdır ve buradan yola çıkarsak bu sözcüğün kökü "adın" dır bu kök "başkası, yabancı, diğer" anlamına gelir "adınçıg" da buna eşyönde buna benzer anlamlar alır "seçkin, imtiyazlı, yabancı" gibi özünde bunun kökeni "adın" dır ayrınca "adın" da "ad- " kökünden geliyor bu da başkalaşmak demek. işte bu fiil kök de "-ın, -in, -ün, -un" eki almış bu ek eskiden de aynıymış, örneğin " yak-ın , yak- yakmak; tüt-ün, tüt- tütmek" bu yüzden ayınç değil de ayınçsı diye uyarlamamız doğrudur.