integral, integrasyon

[Oktay D.]

"integral" sözcüğü için neyi kullanmalıyız? Aynı konu başlığı altındaki "derivative" kelimesi için, çok güzel bir Türkçe karşılığını bulmuşuz: "türev." Aşağıda, integral sözcüğünün sözlükteki anlamı:

integral: a numerical measure computed by a limiting process in which the domain of a function is divided into small subintervals and the value of the function at a point in each subinterval is multiplied by the measurement of that subinterval, all these products then being summed.

[Oktay D.]

Bu başlığı açtığıñız iyi oldu, açmadığımızı ayırt étmemiştim.

Doğu coğrafyasına Batı'da bulgulanan integral hesabıñ ilk girdiği tarih 1900'leriñ başıdır. Tevfik Bey, Dâr-ül Fünûn'da vérdiği derslerde integrali mütemmem adıyla öğretmiştir. Bugün Türkçede tümlev diye bir karşılığı bulunmaktadır. Kimileri Fransızca okunuşuyla entegral dése de yaygın olarak integral kullanılıyor.

Latince integralis "bütünleyen biçim" sözcüğü, integer "bütün" sözcüğünden gelir. O da in- "olumsuz" ile tangare- "değmek" sözcüklerinden gelir.

Öte yandan Osmanlıca mütemmem "tümleyen" sözcüğü, Arapça #tmm "tümlemek" sözcüğünden türemiştir, dilimize aynı kökten tamam sözcüğü de geçmiştir.

Türkçe türetim olan tümlev ise, Orta Türkçe tüm "bütün" sözcüğüne +lA- eki ma ve -g eki getirilerek türetilmiş ancak sınav sözcüğünde olduğu gibi Kıpçak Türkçesi étkisiyle *tümlek veya *tümle diye uyarlamak yérine tümlev diye uyarlanmıştır.

[Bi50likdaha]

Tümlev doğru ma uygun.

[Berk]

Teşekkür ederim arkadaşlar. Sözcüğü çok sevdim, seneye kesinlikle kullanacağım!

[hskizilcik]

ntegral için tümlev denmesi gerektiği kanısındayım. Ters olan türeve benzetilerek... Hem tersi ile aynı ek ile türemiş olur hem de anlamı verir.

[TürkçeSözlük78]

integrasyonintegrasyon için sözlük sonucu
MATEMATİK TERİMİ
ad
1.
bilinen bir diferansiyelin denklemini çözme işlemi.
2.
herhangi bir diferansiyel denklemi çözme işlemi.
Köken
Fransızcadan

[TürkçeSözlük78]

Bu tümlev sözcüğünü çok beğendim. Matematik yaparken ağzımdan integral bile çıkmıyor artık. Birkaç kez yanlışlıkla tümlevin ne olabileceğini bilmeyen insanlara bile tümlev dedim. Söyleyip nasıl türetildiğini ve yabancı sözcüğün kökünü de söyleyince insanlar anlayışla karşılıyor ve beğeniyor. Türev-tümlev ikilisi gerçekten çok güzel.

İntegral operatörü yerine tümlev işlemcesi, integral sâbiti yerine tümlev değişmezi ve integrasyon yerine tümlevsellik/tümlev yapısı diyorum.

Tümlevsellik, tümlev yapısı

İntegrasyon

Tümlev değişmezi

İntegral sâbiti (c)

Tümlev işlemcesi

İntegral operatörü

Alt ve üst kısıt

Alt ve üst sınır

[Oktay D.]

değişmez ile sabit kavramları aynı şeyler değiller.

sabit başlığına değişmez (invariant) ile sabit (constant) arasındaki ayrımı yazdım.

O yüzden değişmez sözcüğü sabit sözcüğünüñ karşılığı olamaz. Tümlev sabiti de, tümlev değişmezi olarak karşılanamaz bu yüzden. O başlıkta durgan ve durgun karşılıkları bulunuyor şimdilik.

[Furkan Yıldırım]

Belirsiz integral için terstürev kullanılıyor, Mustafa Yağcıdan felan duyduğumu anımsıyorum. Tabiki belirli integral için aynısı söylenemez. Aslında C sabitinin belirsizliğinden dolayı belirsiz integral içinde terstürev biraz muğlak bir sözcük ancak okullarda konunun daha iyi oturması için oldukça yararlı bir sözcük.

[Oktay D.]

tümleme

integrasyon, integration

Bu arada elektrik elektronikte

tümleşik devre

integrated circuit

karşılığınıñ kullanıldığını da añımsatayım.

[Furkan Yıldırım]

Evet hocam, içinde “ve”, “veya” gibi kapılar bulunan metal ayaklı karbon gövdeli elektronik devre elemanlarıdır. İçinde çeşitli kapılar entegreli olduğu için entegre deniyor ama biraz muğlak bir ad bence. Bir entegreyi alıp tek bir kapısını kullanabilirsiniz. Tümleşik devre de deniliyor Türkçe karşılığı olarak ancak daha iyi bir adlandırma olabilirdi. Tabi yeterince oturmuş durumda bir sözcük olduğu için değiştirilmesi de çok zor, böyle kalması daba iyi olabilir. (Örneğin; kapılık, kapıcı vs. daha yerinde bence) Kapının ne olduğunu merak edenler için;

3B2AB6FA-BB68-4D7A-BFAA-6941BCE8CF6C.png (25.51 KiB) 2209 kéz görüntülendi

[Oktay D.]

Benim açımdan tümleşik devre çok iyi bir karşılık.

Kapılarıñ da diyotlar ve transistörlerle yapıldığını düşünürsek bence tek bir kapısı da, özünde kendi başına tümleşik bir devre oluyor.

Daha başka bir durum da örneğin 741 (Op-Amp) gibi devre öğeleri. İçlerinde transistörleriñ yanı sıra direnç ve sığaçlar da bulunuyor ve tek bir öğe kullanımı söz koñusu.

741 OpAmp içeriği (Wikipedia'dan alıntı)

OpAmp-icerik.png (45.5 KiB) 2198 kéz görüntülendi

[Furkan Yıldırım]

Şöyle düşünün, 5 ayrı devreyi üst üste koyuyoruz, devrelerin bağlantısı yok. Bir devre diğeriyle temas etmiyor, bu durumda onlar yalnızca üst üste konulmuş devreler tümleşik değil ki. Birbirinden bağımsız. Ancak bu dediğim entegrelerin gerçekteki durumu, endüstride yada kullanıldığı ürünlerde hiç bir ayağının boşta bırakılmayacağını düşünürsek o zaman daha isabetli bir karşılık gibi görünüyor.

Hatta sizin dediğiniz gibi, yalnızca bir kapının bile tümleşik bir devre olduğunu düşünürsek çok daha isabetli bir karşılık olduğu kabul edilebilir.

Bu arada sonradan usuma geldi; devrede Türkçe değil zaten. “Tümleşik çevrim(ler)” denebilir.

[Gökkurt]

constraint - kısıt değil mi?
border - uç,kenar
boundary - sınır

[Oktay D.]

Alt ve üst kısıt

Alt ve üst sınır

constraint - kısıt değil mi?
border - uç,kenar
boundary - sınır

Evet, constraint karşılığı olan kısıt ile kolaylıkla karışır.